Quantcast
Channel: Ερμιόνη – ΑΡΓΟΛΙΚΗ ΑΡΧΕΙΑΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ
Viewing all 77 articles
Browse latest View live

Σπετσιώτης Γιάννης

$
0
0

Σπετσιώτης Γιάννης


 

Γιάννης Σπετσιώτης

Ο Γιάννης Σπετσιώτης γεννήθηκε στην Ερμιόνη Αργολίδας το 1945 και αποφοίτησε από το Α΄ Πρότυπο Γυμνάσιο Αρρένων Αθηνών. Πτυχιούχος της Μαρασλείου Παιδαγωγικής Ακαδημίας, μετεκπαιδεύτηκε στην Ειδική Αγωγή στο Μαράσλειο Διδασκαλείο Δημοτικής Εκπαίδευσης (Μ.Δ.Δ.Ε.) και παρακολούθησε επιμορφωτικά προγράμματα, στην Ελλάδα και το εξωτερικό, στον τομέα της Ειδικής Αγωγής και Εκπαίδευσης. Πτυχιούχος του Παντείου Πανεπιστημίου (Τμήμα Πολιτικών Επιστημών) με Μεταπτυχιακό στο Διοικητικό Δίκαιο, του Πανεπιστημίου Αθηνών (Τμήμα Θεολογίας) με σπουδές στη Μουσικοπαιδαγωγική, τη Βυζαντινή και την Ευρωπαϊκή Μουσική. Επίκεντρο των ενδιαφερόντων του η Ένταξη και Συνεκπαίδευση Ατόμων με Αναπηρίες και Ειδικές Εκπαιδευτικές Ανάγκες, η Παιδαγωγική και Διδακτική Προσέγγιση Παιδιών και Εφήβων με Κινητικές Αναπηρίες και Νοητική Ανεπάρκεια, οι Μαθησιακές Δυσκολίες και τα θέματα Μουσικοπαιδαγωγικής και Μουσικοθεραπείας.

Διορίστηκε στη Δημόσια Εκπαίδευση και υπηρέτησε, επί 11 χρόνια, ως Ειδικός Παιδαγωγός και Διευθυντής σε Ειδικά Δημοτικά Σχολεία. Δίδαξε στο Μαράσλειο Διδασκαλείο του Παιδαγωγικού Τμήματος Δημοτικής Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Αθηνών, στα Περιφερειακά Επιμορφωτικά Κέντρα (Π.Ε.Κ.) και συμμετείχε ως Υπεύθυνος Προγραμμάτων, Εισηγητής και Αξιολογητής σε προγράμματα ΕΠΕΑΕΚ του Πανεπιστημίου Αθηνών, για την επιμόρφωση και κατάρτιση των εκπαιδευτικών Α/θμιας και Β/θμιας εκπαίδευσης.

Εισηγητής σε πολλά σεμινάρια που οργάνωσαν το Υπουργείο Παιδείας, τα Πανεπιστήμια Αθηνών και Θεσσαλονίκης, το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, η Διδασκαλική Ομοσπονδία (Δ.Ο.Ε.), η Ομοσπονδία καθηγητών (Ο.Λ.Μ.Ε.) και άλλοι φορείς στην Ελλάδα και το εξωτερικό, καθώς και μέλος Οργανωτικών, Επιστημονικών και Καλλιτεχνικών Επιτροπών.

Κατά το χρονικό διάστημα 1992 – 2006 υπηρέτησε ως Σχολικός Σύμβουλος Ειδικής Αγωγής στην Αθήνα. Συμμετείχε στο Εθνικό Συμβούλιο Παιδείας από το 2004 – 2006, ενώ από το 2005 – 2007 διετέλεσε Ειδικός Σύμβουλος του ΥΠ.Ε.Π.Θ. σε θέματα Ειδικής Αγωγής και Εκπαίδευσης. Από το 2005 – 2008 ήταν Επιστημονικός Σύμβουλος του Κολλεγίου Αθηνών σε Προγράμματα Μαθησιακών Δυσκολιών. Υπήρξε Πρόεδρος του Π.Υ.Σ.Ε.Ε.Π. Αττικής, Μέλος του Συντονιστικού Συμβουλίου του Α΄ και Β’ Π.Ε.Κ. Αθήνας και της τριμελούς Επιτροπής Ειδικών Επιστημόνων του Ο.Ε.Ε.Κ. Μέχρι και σήμερα είναι Μέλος του Φιλολογικού Συλλόγου «Παρνασσός» και Κοσμήτορας της Σχολής του Συλλόγου. Έχει δημοσιεύσει τρία λογοτεχνικά έργα, το διήγημα «Πορφύρες από την Ερμιόνη» στη σειρά «Μύθοι και αλήθειες» με την εκπαιδευτικό Τζένη Ντεστάκου και τα Θρησκευτικά – Λαογραφικά βιβλία «Ω γλυκύ μου Έαρ!» και «Των Αγίων Αναργύρων». Αναλυτική μελέτη του για τα Δημοτικά Τραγούδια είναι δημοσιευμένη στο περιοδικό «Παράθυρο στην Εκπαίδευση», στο οποίο αρθρογραφούσε για δέκα και πλέον έτη.

Είναι μέλος της Συντακτικής Ομάδας του Ιστορικού – Λαογραφικού – Λογοτεχνικού περιοδικού «Στην Ερμιόνη άλλοτε και τώρα», όπου και αρθρογραφεί. Άρθρα του με ανάλογο περιεχόμενο δημοσιεύονται και στους τοπικούς ισότοπους. Στο συγγραφικό έργο του Γιάννη Σπετσιώτη συμπεριλαμβάνονται βιβλία, άρθρα, μελέτες και έρευνες που αφορούν την Εκπαίδευση των Παιδιών με Αναπηρίες και Ειδικές Εκπαιδευτικές Ανάγκες, τη Μουσική Αγωγή και τη Μουσικοθεραπεία, τη Βυζαντινή Μουσική, την Ανάπτυξη της Δημιουργικής Έκφρασης, των Δεξιοτήτων και της Φαντασίας, καθώς και την Ιστορία της Εκπαίδευσης της Ερμιόνης.

 

Ενδεικτική Εργογραφία

 

  • «Η μουσική στο σχολείο», Αθήνα 1974.
  • «Ομιλίες για παιδιά σε σχολικές γιορτές», Αθήνα 1980.
  • «Εκκλησία και άτομα με ειδικές ανάγκες», Αθήνα 1993.
  • «Εισαγωγή στη διδακτική των σχολικών μονάδων ειδικής αγωγής», Αθήνα 1994.
  • «Άτομα με αισθητηριακές μειονεξίες», Αθήνα 1994.
  • «Η ένταξη μικρών παιδιών στα νηπιαγωγεία και τις πρώτες τάξεις των δημοτικών σχολείων», Βέλγιο 1996.
  • «Ο ρόλος του συμβουλευτή δασκάλου», Αθήνα 1999.
  • «Πρώιμη παιδαγωγική – Εκπαιδευτική παρέμβαση», Αθήνα 2000.
  • «Παιδαγωγική και διδακτική των παιδιών με κινητικά προβλήματα», Αθήνα 2003.
  • «Το εργαστήρι της μουσικής», Αθήνα 2000.
  • «Προγράμματα μουσικής για παιδιά με και χωρίς ειδικές ανάγκες», Θεσσαλονίκη 2001.
  • «Η αόρατη ορχήστρα συνοδεύει τα τραγούδια μας», Αθήνα 2003.
  • «Το παιχνίδι», Αθήνα 2007.
  • «Μεθοδική Διδασκαλία της Βυζαντινής Εκκλησιαστικής Μουσικής», Τόμοι Α’ & Β’, Αθήνα 2003 & 2007.
  • «Το Τερερέμ στην Ορθόδοξη Λατρεία», Αθήνα 2008.
  • «Η Ψαλτική Τέχνη στην Ερμιόνη – Ιστορία και Παράδοση τριών αιώνων (19ος – 20ος – 21ος)», Αθήνα 2013.

 

Πηγή


Ελληνικό Ίδρυμα Πολιτισμού – Βιβλιονετ.

 

Διαβάστε ακόμη για τον Γιάννη Σπετσιώτη την εργασία της φοιτήτριας Κατερίνας Χάσκα που πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο της έρευνας του Προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου για τους συγγραφείς της Αργολίδας: Γιάννης Σπετσιώτης  


«Η των Ερμιονέων Πόλις», Βασιλείου Α. Γκάτσου, Πειραιάς, 1996

$
0
0

«Η των Ερμιονέων Πόλις»,  Βασιλείου Α. Γκάτσου, Πειραιάς, 1996


 

Το βιβλίο του Βασιλείου Α. Γκάτσου κυκλοφόρησε το 1996 και προέκυψε από την ανάγκη να μελετηθεί συστηματικά και υπεύθυνα ο χώρος, να καταγραφεί και να διασωθεί η ιστορία του τόπου που γεννήθηκε και μεγάλωσε. Το ταξίδι ήταν επίπονο και κοπιαστικό, το αποτέλεσμα όμως καθοριστικό, πολλά και σημαντικά θέματα ήρθαν στην επιφάνεια, έτσι ώστε το ανά χείρας βιβλίο, το οποίο παράχθηκε με πολύ κόπο και μόχθο, να γίνει ένα σημείο αναφοράς μιας ιστορικής πορείας και ιστορικής συνέχειας της Ερμιόνης.

 

Η των Ερμιονέων Πόλις

 

Το βιβλίο χωρίζεται σε εννέα κεφαλαία.  

  • Το πρώτο κεφάλαιο περιλαμβάνει γεωγραφικές κυρίως πληροφορίες για της Ερμιονίδα.
  • Το δεύτερο παρουσιάζει τις αρχαιολογικές ανασκαφές στο Φράχθι και τις θέσεις κατοίκησης στην Ερμιονίδα από την Παλαιολιθική Εποχή μέχρι σήμερα.
  • Στο τρίτο δίνονται στοιχεία για θεούς και ήρωες που λάτρευαν οι κάτοικοι της Ερμιονίδας.
  • Το τέταρτο ασχολείται με την περιήγηση του Παυσανία, τη Γεωγραφία του Στράβωνα, τα ιερά και τους ναούς της περιοχής, τα τοπωνύμια.
  • Στο κεφάλαιο πέντε περιγράφονται τα αρχαιολογικά ίχνη στον οικισμό της Ερμιόνης και στη γειτονική της περιοχή από Μουζάκι έως Κρόθι.
  • Τα αρχαιολογικά ίχνη στον υπόλοιπο χώρο της Ερμιονίδας και στα μεγάλα της νησιά, περιγράφονται στο έκτο κεφάλαιο.
  • Το έβδομο αναφέρεται σε ιστορικά γεγονότα, στους κατοίκους της Ερμιονίδας, στις λατρευτικές εκδηλώσεις, στα νομίσματα, στη μουσική παιδεία, στις συμμαχίες, στο οδικό δίκτυο, στα πηγάδια, στο κτίσιμο και την επέκταση των πόλεων και στον πληθυσμό.
  • Το όγδοο ασχολείται με το έδαφος, τη χλωρίδα και πανίδα, τις σημαντικές καλλιέργειες, τη βιομηχανία πορφυροβαφής, τη μεταλλουργία και τη βιοτεχνία σπάρτων.
  • Τέλος στο ένατο κεφάλαιο καταγράφονται οι επιγραφές που έχουν βρεθεί στην Ερμιονίδα με εκτενή σχόλια και επεξηγήσεις. Παρατίθενται και τα σημαντικότερα χωρία του Ηρόδοτου, Θουκυδίδη, Ξενοφώντα που αφορούν στην Ερμιονίδα.

Τα διάφορα θέματα που παρουσιάζει το βιβλίο φτάνουν κυρίως μέχρι την εποχή του Παυσανία αλλά επεκτείνονται και μέχρι τα νεώτερα χρόνια, όταν το απαιτεί η πληρέστερη κατανόηση της αρχαίας μας ιστορίας.

Η παρουσίαση είναι μάλλον αποσπασματική για να καταδειχθεί ότι είναι πολύ νωρίς για μια ολοκληρωμένη σύνθεση που θα δώσει την ιστορία του τόπου μας. Έτσι όμως γίνεται αντιληπτό ότι μεγάλα κομμάτια του πολιτισμού μας, υλικού και πνευματικού, χάνονται ανεπιστρεπτί με το πέρασμα του χρόνου και αρχαιολογικά ίχνη πολυτιμότατα καταστρέφονται ή αγνοούνται. Ανάγκη πάσα να μελετήσουμε συστηματικά το χώρο μας, να καταγράψουμε και να διασώσουμε, να ξαναγαπήσουμε τη γη μας.

Για την έκδοση αυτού του βιβλίου συνέβαλε καθοριστικά και η σύζυγος του συγγραφέα, Σαρωνίδα, η οποία συγκέντρωσε από την Αμερικανική Αρχαιολογική Σχολή το αναγκαίο υλικό, μετέφρασε από τα λατινικά τα σχόλια των επιγραφών, διόρθωσε επανειλημμένα την ύλη, επιμελήθηκε το εξώφυλλο και συνέτεινε στην όλη εικόνα του βιβλίου με πλήθος παρατηρήσεων.

 

«Η των Ερμιονέων πόλις»

Γκάτσος Βασίλειος

Σχήμα: 21Χ29 – Σελίδες 288

Πειραιάς 1996

 

Γκάτσος Α. Βασίλειος

$
0
0

Γκάτσος Α. Βασίλειος


 

Ο Βασίλειος Α. Γκάτσος, χημικός, συγγραφέας και εκδότης, γεννήθηκε στην Ερμιόνη το 1951. Έβγαλε το Γυμνάσιο Κρανιδίου. Σπούδασε Χημικός στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Είναι παντρεμένος με τη Φιλόλογο και εικαστικό Σαρωνίδα Βατικιώτη από τον Πειραιά. Έχουν δύο παιδιά. Τη Μαή Γκάτσου, Φυσικό και τον Έκτορα Γκάτσο, καθηγητή Πληροφορικής, Μάστερ 3D, και υποψήφιο Διδάκτορα.

Εργάστηκε, επί 36 χρόνια, στη Χαλυβουργική Α.Ε. στην Ελευσίνα, ως διευθυντής Παραγωγικών Τμημάτων και στη συνέχεια ως Διευθυντής Ποιότητας και Περιβάλλοντος.

Κατά την επαγγελματική του ζωή είχε την ευκαιρία να ασχοληθεί με την προστασία των χάλκινων αγαλμάτων του Μουσείου Πειραιά με χρήση ατμόσφαιρας αζώτου, ως επίσης και τη μελέτη αρχαίων σκωριών της περιοχής Ερμιόνης.

Συνεργάστηκε με Έλληνες και ξένους ειδικούς πάνω σε θέματα αρχαίας τεχνικής πορφυροβαφής, φέροντας στο διεθνές προσκήνιο τα φημισμένα κατά την αρχαιότητα Πορφυρεία της Ερμιόνης.

 

Έργα του είναι:

  1.  «Η των Ερμιονέων Πόλις», Πειραιάς, 1996

Βιβλίο λεπτομερούς επιτόπιας μελέτης της αρχαίας ιστορίας της Πόλεως των Ερμιονέων που γεωγραφικά συμπίπτει με τη σημερινή Ερμιονίδα και τα νησιά της, Ύδρα, Δοκός, Σπέτσες. Περίπου του 60% της ύλης είναι πρωτότυπη μελέτη που φέρνει στο φως πλήθος άγνωστων αρχαιολογικών θέσεων και μνημείων της περιοχής.

  1. «Η Ανασυγκρότηση της Ερμιονίδας, 7ος – 20ος μ.Χ. αιώνας, Κρανιδιωτών Πολιτεία», Εκδόσεις Αρχιπέλαγος, Αθήνα, 2001.

Η Ανασυγκρότηση της Ερμιονίδας…

Βιβλίο που παρουσιάζει τη σταδιακή ανασυγκρότηση της Ερμιονίδας από τον 7ο μ.Χ. αιώνα μέχρι των ημερών μας, μια περίοδο που έρχεται δημιουργικά στο προσκήνιο η Πολιτεία των Κρανιδιωτών. Μεταξύ των άλλων για πρώτη φορά γίνεται μελέτη, καταγραφή, αποτύπωση και ανάλυση του ανθρώπινου, οικιστικού και παραγωγικού δυναμικού της Ερμιονίδας στην ιστορική του εξέλιξη: Πληθυσμός, πρότυπο κατοίκησης, κάστρα και οχυρές θέσεις, ποιμενικός βίος, καλλιεργήσιμη γη, δασικές εκτάσεις, αλώνια και αλωνοτόπια, ανεμόμυλοι και μυλοτόπια, υδρόμυλοι, αμπελοκαλλιέργεια, ελιά και λάδι, παραγωγές διαφόρων προϊόντων, ναυτική ζωή, ναυπηγήσεις, σπογγαλιεία, προϊόντα πεύκου, ασβεστοκάμινα, καμίνια κάρβουνου, μεταλλεία λευκολίθου και σιδηροπυρίτη, αλυκές, ιχθυοκαλλιέργεια, οικιακή υφαντουργική παραγωγή, εμπορική, πολιτική, πνευματική ζωή, αποδόσεις βασικών καλλιεργειών, οικολογική διαχείριση, αυτοδιοίκηση, κ.α.

Συμμετείχε σε τρεις σημαντικές ερευνητικές εργασίες με αντικείμενο την πορφυροβαφή που δημοσιεύθηκαν σε περιοδικά διεθνούς κύρους:

  • «Analysis of Indico-type Compounds in Natural Dyes by Negative Ion Atmospheric Pressure Photoionization Mass Spectrometry», Malvina Papanastasiou, Norman S. Allen, Adam McMahon, Ludwig C.A. Naegel, Michele Edge, Stavros Protopappas, Puplished in Dyes and Pigments, Vol. 92, Issue 3, March 2012, page 1192 – 1198. (Acknowledgments … The dyed samples and the molluscs were obtained and kindly provided by Dr B. Gatsos, Research Chemist of Hermione, without whom this research would not have been possible.)
  • «Identification of purple dye from molluscs on an excavated textile by non-destructive analytical techniques», Christina Margariti, Stavros Protopapas, Norman Allen, Vladimir Vishnyakov, Puplished in Dyes and Pigments, Vol. 96, Issue 3, March 2013, page 774 – 780. (Acknowledgements …Dr Vassilis Gatsos, Chemist and Author, Hermione, Greece, who obtained the molluscs from the local area, prepared the reference samples and kindly provided them; …).
  • «Η περίφημη αρχαία πορφύρα της Ερμιόνης και η τεχνολογία της», Σταύρος Πρωτοπαπάς, Βασίλειος Γκάτσος, Αρχαιολογία & Τέχνες, τεύχος 89, Δεκ.2003, σελ. 87 – 92.

Εκδότης της τοπικής μηνιαίας εφημερίδας «Ερμιονίδα», 1976 – 1983, η οποία κυκλοφόρησε με 1200 φύλλα στην Ερμιονίδα και στην παροικία της Πρωτεύουσας.

Εκδότης της τοπικής μηνιαίας εφημερίδας «Η Φωνή της Ερμιόνης», 1987 – 1994, η οποία κυκλοφόρησε με 1200 φύλλα στην Ερμιονίδα και στην παροικία της Πρωτεύουσας, μιας από τις πρώτες μηνιαίες τοπικές εφημερίδες που από τη λινοτυπική έκδοση πέρασε στη ψηφιακή, με τεχνολογία Macintosh.

Πλήρης σειρά φύλλων των εφημερίδων βρίσκεται στη Δημοτική Βιβλιοθήκη Κρανιδίου.

Η εφημερίδα εξέδωσε ιδίοις πόροις τα βιβλία:

  • «Η Ερμιόνη αρχές του 20ου Αιώνα», Σαρωνίς Βατικιώτη – Γκάτσου.
  • «Ημερολόγιο Εθνικής Αντίστασης Ερμιόνης», Απόστολου Χ. Φραγκούλη, 1988.

Έχει δημοσιεύσει στα τοπικά ιστολόγια της Ερμιονίδας περί τα 1000 άρθρα, οικονομικού, διοικητικού, παραγωγικού, ιστορικού, αρχαιολογικού, λαογραφικού, οικολογικού περιεχομένου. Παράλληλα έχει ψηφιοποιήσει τις συλλογές του Ιστορικού και Λαογραφικού Μουσείου Ερμιόνης (Ι.Λ.Μ.Ε.) και του Μουσείου Παιχνιδιών Ερμιόνης, και 6000 τίτλους βιβλίων της Δημοτικής Βιβλιοθήκης Ερμιόνης.

 

Δημοτική Βιβλιοθήκη Ερμιόνης «Απόστολος Γκάτσος»

$
0
0

Δημοτική Βιβλιοθήκη Ερμιόνης «Απόστολος Γκάτσος»*


 

Ιστορική Αναδρομή

 

Η Δημοτική Βιβλιοθήκη Ερμιόνης «Απόστολος Γκάτσος» συστάθηκε με την 169/2003 ομόφωνη απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου Ερμιόνης, ως αυτόνομο Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου. Από τον Ιούλιο του 2008, λειτουργεί καθημερινά με εθελοντές.

 Η συλλογή των βιβλίων της ξεκίνησε με την δωρεά 2.500 βιβλίων από τον αείμνηστο Απόστολο Γκάτσο, προερχομένων από την προσωπική του βιβλιοθήκη. Ακολούθησαν σημαντικές αγορές και δωρεές βιβλίων, ο συνολικός αριθμός των οποίων σήμερα έχει ξεπεράσει τις 11.000.

Στις αρχές του 2011 μετά τη μεταρρύθμιση του «Καλλικράτη» συνενώθηκε με τα άλλα νομικά πρόσωπα του Δήμου και σήμερα ανήκει στο Νομικό Πρόσωπο Κοινωνικής Πρόνοιας, Αλληλεγγύης Πολιτισμού και Παιδείας του Δήμου Ερμιονίδας.

 

Το κτήριο της Βιβλιοθήκης

 

Βιβλιοθήκη στεγάζεται στο πλήρως ανακαινισμένο Παλαιό Κοινοτικό Κατάστημα Ερμιόνης. Είναι ένα πανέμορφο κτήριο που η βορινή και ανατολική του πλευρά εδράζονται πάνω σε τμήμα του αρχαίου περιμετρικού τείχους της Ερμιόνης. Δυτικά του βρίσκεται το Καποδιστριακό Σχολείο, κτισμένο πριν την Επανάσταση του 1821 και νότια ο Στρατώνας. Διαθέτει μεγάλη, υποβλητική εσωτερική αυλή, κατάλληλη για εκδηλώσεις και δράσεις.

 

Το κτήριο όπου στεγάζεται η Δημοτική Βιβλιοθήκη Ερμιόνης.

 

Το 1950 οι αρχαιολόγοι Jameson καταγράφουν, φωτογραφίζουν και μελετούν το αρχαίο βορινό τείχος το οποίο έχει συνολικό μήκος 95 μέτρων και ύψος περί τα 3 μέτρα, και διαπιστώνουν ότι δυτικά και ανατολικά κάνει γωνία προς τον νοτιά. Από τον τρόπο κατασκευής, ακανόνιστο τραπεζοειδές με ισοδομικές τάσεις έως σχεδόν ισοδομικό προς τα δυτικά, συμπεραίνουν ότι πρέπει να έχει κατασκευαστεί τέλη 5ου αρχές 4ου π.Χ. αιώνα.

Πιστεύεται ότι το σύνολο των κτηρίων είναι κτισμένο πάνω στην αρχαία Στοά της Ηχούς και σε αυτό συνηγορεί η ύπαρξη αρχαίας κολώνας στην εκεί μικρή αλλά κεντρική πλατεία (οι παλιοί Ερμιονίτες την ονόμαζαν Κολωνάκι ή Μπουσουλόντα), όπως και δεύτερη στο κέντρο αίθουσας παλιάς παρακείμενης ταβέρνας

 

Γκάτσος Θεοδοσίου Απόστολος (1913 – 2013)

 

Ο Απόστολος Γκάτσος, εκπαιδευτικός – συγγραφέας, γεννήθηκε στην Ερμιόνη Αργολίδας στις 8 Ιουλίου 1913 και είναι το τελευταίο από τα έξι παιδιά του ναυτικού – πλοιοκτήτου της εποχής Θεοδοσίου Ι. Γκάτσου και της Κυριακούλας Γ. Κομμά, γηγενών Ερμιονιτών.

Τα πρώτα γράμματα μέχρι την τετάρτη δημοτικού έμαθε στο δημοτικό σχολείο της Ερμιόνης και στη συνέχεια φοίτησε στο Σχολαρχείο Σπετσών από το οποίο απεφοίτησε το 1926. Συνεχίζει στο Α΄ Γυμνάσιο Πλάκας Αθηνών και μετά στο Α΄ Γυμνάσιο Πειραιώς από το οποίο και απεφοίτησε το 1930. Εισάγεται στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών από την οποία αποφοιτά το 1935 οπότε και αρχίζει το εκπαιδευτικό του έργο κατά τη διάρκεια της στρατιωτικής του θητείας στο εκπαιδευτικό πλοίο του Βασιλικού Ναυτικού «Άρης» ως καθηγητής της «Σχολής Ναυτόπαιδων και Σχολής Αρμενιστών του Β. Ν.»

Μετά την απόλυσή του διδάσκει στο νυκτερινό γυμνάσιο Πειραιώς και σε ημερήσια ιδιωτικά σχολεία μέχρι το 1941 οπότε και διορίζεται καθηγητής στο Γυμνάσιο Αρρένων Καστοριάς. Παραμένει κάτω από τις «κατοχικές» συνθήκες της εποχής στην Καστοριά και διδάσκει στα Γυμνάσια Αρρένων και Θηλέων και στο Ορφανοτροφείο Θηλέων της πόλης.

Το 1944 αποσπάται στην Αθήνα και το 1945 με την απελευθέρωση μετατίθεται στο Γυμνάσιο Πόρου. Πρωτοστατεί στην ίδρυση την ίδια χρονιά παραρτήματος του Γυμνασίου Πόρου στην Ύδρα, το οποίο και αναλαμβάνει να οργανώσει, εξελίσσοντάς το σε σύντομο χρονικό διάστημα σε αυτοτελές «Γυμνάσιο-Λύκειο Ύδρας».

Το 1947 παραιτείται από το Δημόσιο και προσλαμβάνεται στο «Κολλέγιο Αθηνών» από το οποίο και συνταξιοδοτήθηκε μετά 30 χρόνια (το 1977), τα μισά από τα οποία υπήρξε μέλος της Διευθύνσεώς του.

Το 1962 ίδρυσε με άλλους συμπολίτες του τον «Ερμιονικό Σύνδεσμο», Σωματείο μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα, το οποίο έχει αποστολή την πολιτιστική ανάπτυξη της περιοχής της Ερμιόνης και του οποίου διετέλεσε πρόεδρος για σαράντα χρόνια, με εκτενές κοινωφελές έργο.

Το 1970 βρήκε σε παλιό Ερμιονίτικο σπίτι το αρχείο της ιστορικής Υδραίικης οικογένειας του Εμμανουήλ Γ. Βούλγαρη, πηγή εξαιρετικής αξίας για τη μελέτη της μετεπαναστατικής περιόδου, του οποίου ανέλαβε την επιμέλεια και ταξινόμηση και τελικά έθεσε στη διάθεση του κοινού, παραδίδοντάς το στη βιβλιοθήκη της Μονής Αγίων Αναργύρων Ερμιόνης.

Συνέταξε το «Γλωσσάριο του Ιστορικού Αρχείου της Κοινότητος Ύδρας 1778-1854», έγραψε την «Ιστορία της Μονής Αγίων Αναργύρων Ερμιόνης» και πολλές ιστορικές μελέτες που αναφέρονται στην ιστορία της Ύδρας και της Ερμιόνης, οι οποίες έχουν κατά καιρούς δημοσιευθεί στον τοπικό τύπο.

Το 2003 ο Δήμος Ερμιόνης με την 169/2003 ομόφωνη απόφαση του Διοικητικού του Συμβουλίου αποφάσισε την ίδρυση Δημοτικής Βιβλιοθήκης με το όνομα Δημοτική Βιβλιοθήκη Ερμιόνης «Απόστολος Γκάτσος». Ο Απόστολος Γκάτσος παντρεύτηκε την Ηλέκτρα Φωτοπούλου με την οποία απέκτησαν ένα γιο. Απεβίωσε στις 12 Οκτωβρίου 2013 και ετάφη στην Ιερά Μονή των Αγίων Αναργύρων στην Ερμιόνη.

 

Δραστηριότητες

 

  1. Λειτουργεί ως δανειστική βιβλιοθήκη.
  2. Διαθέτει άνετους κλιματιζόμενους χώρους ανάγνωσης, μελέτης και εργασίας για μικρούς και μεγάλους.
  3. Οργανώνει εκδηλώσεις συμβάλλοντας με το έργο της στην πνευματική και πολιτιστική ζωή της Ερμιόνης.
  4. Συμμετέχει στην Καλοκαιρινή Εκστρατεία Φιλαναγνωσίας και Δημιουργικότητας του Future Library με μεγάλη επιτυχία.
  5. Μελετά και αναπτύσσει διεργασίες, ώστε η Βιβλιοθήκη να είναι μέρος της καθημερινότητας της Ερμιόνης.
  6. Στηρίζεται αποκλειστικά στην εθελοντική προσφορά και δράση και στη συμπαράσταση του Δήμου μας.

 

Ο διαδικτυακός τόπος της Βιβλιοθήκης

 

  • Αποτυπώνει τις δράσεις και εκδηλώσεις της Βιβλιοθήκης και πληροφορεί γι’ αυτές.
  • Συγκεντρώνει, αποτυπώνει και διαφυλάττει σε ψηφιακή μορφή τεκμήρια βίου, ιστορίας, οικονομίας, τοπίου, περιβάλλοντος κ.α. (έγγραφα, φωτογραφίες) τα οποία κατατάσσει σε συλλογές. Κάθε έγγραφο ή φωτογραφία φέρει ως υδατόσημο: «Δημοτική Βιβλιοθήκη Ερμιόνης» ή το σήμα της Βιβλιοθήκης.
  • Αναπαράγει σε ψηφιακή μορφή και διαθέτει βιβλία τοπικού ενδιαφέροντος, τα οποία είναι πλέον δυσεύρετα και δεν διαφαίνεται στο μέλλον επανεκτύπωσή τους, προς μελέτη κάθε ενδιαφερομένου.
  • Δημιουργεί 3D ψηφιακές αναπαραστάσεις και άλλες ψηφιακές αποτυπώσεις, ιστορικού τοπικού ενδιαφέροντος, αναπαραστάσεις παραγωγικών λειτουργιών, τοπίου και χώρων, με σκοπό εκπαιδευτικό για μικρούς και μεγάλους.
  • Διαθέτει προς χρήση των επισκεπτών κατάλογο των βιβλίων της Βιβλιοθήκης με ευκολία εύρεσης, από τον τίτλο ή μέρος του τίτλου, συγγραφέα, εκδοτικό οίκο. Με την ένδειξη «ΤΟΠΙΚΟ» συναθροίζονται αυτόματα σε κατάλογο όλα τα βιβλία που υπάρχουν στη Βιβλιοθήκη, τα οποία εν όλω ή εν μέρει αναφέρονται στην Ερμιονίδα.

 

Πληροφορίες:

 

Ερμιόνη, Τ.Κ. 21051, Αργολίδα, Ελλάδα

Τηλέφωνο: 27540 – 32416

Email: dbiblerm@otenet.gr

http://liberm.gr/

Ωράριο Λειτουργίας: Δευτέρα – Παρασκευή: 18:00-20:30

Διαβάστε το αναμνηστικό τεύχος του πρώτου χρόνου λειτουργίας της βιβλιοθήκης σε μορφή Portable Document Format: Βιβλιοθήκη Ερμιόνης. Αναμνηστικό τεύχος του πρώτου χρόνου λειτουργίας.

 

* Οι πληροφορίες αντλήθηκαν από το διαδικτυακό τόπο της Δημοτικής Βιβλιοθήκης Ερμιόνης.

Σαν σήμερα… πριν από 106 χρόνια! Η κατάληψη του Μετσόβου (31 Οκτωβρίου 1912) και ο απελευθερωτής Ερμιονίτης Αξιωματικός Σταμάτης Αντ. Μήτσας

$
0
0

Σαν σήμερα… πριν από 106 χρόνια! Η κατάληψη του Μετσόβου (31 Οκτωβρίου 1912) και ο απελευθερωτής Ερμιονίτης Αξιωματικός Σταμάτης Αντ. Μήτσας – Γιάννης Μ. Σπετσιώτης


 

«Ελεύθερο Βήμα»

Από την Αργολική Αρχειακή Βιβλιοθήκη Ιστορίας και Πολιτισμού.

Η Αργολική Αρχειακή Βιβλιοθήκη Ιστορίας και Πολιτισμού, δημιούργησε ένα νέο χώρο, το «Ελεύθερο Βήμα», όπου οι αναγνώστες της θα έχουν την δυνατότητα να δημοσιοποιούν σκέψεις, απόψεις, θέσεις, επιστημονικά άρθρα ή εργασίες αλλά και σχολιασμούς επίκαιρων γεγονότων.

Σήμερα στο «Ελεύθερο Βήμα», ο Γιάννης Σπετσιώτης μας περιγράφει την κατάληψη του Μετσόβου και τον πρωταγωνιστή της νίκης αυτής,  Ερμιονίτη, Αντισυνταγματάρχη Πυροβολικού Σταμάτη Αντ. Μήτσα.

 

«Η κατάληψη του Μετσόβου (31 Οκτωβρίου 1912) και ο απελευθερωτής Ερμιονίτης Αξιωματικός Σταμάτης Αντ. Μήτσας»

 

Το χρονικό της απελευθέρωσης

 

Στις 16 Οκτωβρίου ο αρχηγός του Στρατού Θεσσαλίας Διάδοχος Κωνσταντίνος έδωσε διαταγή στην 1η Στρατιωτική Περιοχή Λάρισας να συγκροτήσει απόσπασμα δύναμης 340 ανδρών τακτικού στρατού. Ως Διοικητή τοποθέτησε τον Αντισυνταγματάρχη Πυροβολικού Σταμάτη Αντ. Μήτσα, διοικητή έως τότε της εκεί τοπομαχικής Μοίρας, με κύρια αποστολή την απελευθέρωση του Μετσόβου. Το απόσπασμα αποτελούμενο από δύο λόχους με έντεκα (11) αξιωματικούς, τριακόσιους τριάντα δύο (332) οπλίτες και σαράντα (40) ζώα έφθασε στις 29 Οκτωβρίου το μεσημέρι στο χωριό Μαλακάσι διαμέσου Τρικάλων και Καλαμπάκας. Παράλληλα το Υπουργείο Στρατιωτικών συγκρότησε και έστειλε στην Καλαμπάκα εθελοντικό στρατιωτικό τμήμα διακοσίων πενήντα (250) Κρητικών. Τελικός σκοπός του ήταν να προωθηθεί στο Μέτσοβο μέσα από την Ελληνοτουρκική μεθόριο, που διέσχιζε τότε τα ανατολικά υψώματα της περιοχής. Έτσι, σύμφωνα με τους πίνακες δημοσιευμένους από το Γενικό Επιτελείο Στρατού, το απόσπασμα Μετσόβου είχε την εξής σύνθεση:

 

Διοικητής: Αντισυνταγματάρχης Πυροβολικού
  Μήτσας Σταμάτιος μέχρι 8/2/1913
Συγκρότηση: 2 λόχοι (11 αξιωματικοί και 332 οπλίτες)
  Σώματα εθελοντών Κρητικών (550 άνδρες)
  Σώμα εθελοντών Ηπειρωτών (100 άνδρες)

 

Η κατάληψη του Μετσόβου έπαιζε σημαντικό ρόλο στην αλλαγή των συνθηκών υπέρ των Ελλήνων και θα διευκόλυνε, επίσης, την απελευθέρωση των Ιωαννίνων. Γι’ αυτό, παρά τις δυσμενείς καιρικές συνθήκες (υπερβολικό κρύο, σφοδροί άνεμοι, χιόνια), ο Ελληνικός Στρατός με υψηλό ηθικό και αφού πριν από πέντε μέρες είχε απελευθερώσει τη Θεσσαλονίκη, προχωρούσε αποφασιστικά προς το Μέτσοβο.

 

Η ημέρα των επιχειρήσεων

 

Τις πρώτες πρωινές ώρες της 31ης Οκτωβρίου του 1912 (2 π.μ.) το απόσπασμα του Μετσόβου συνεπικουρούμενο από αντάρτικες ομάδες της Ηπείρου και Μετσοβίτες εθελοντές έχοντας περάσει τη νύχτα την κορυφογραμμή Κατάρας – Ζυγού επιτίθεται κατά των Τούρκων φρουρών. Αυτοί, διακόσιοι πέντε (205) στρατιώτες με δύο (2) κανόνια, μόλις τους αντιλήφθηκαν άρχισαν τους κανονιοβολισμούς.

Η προέλαση όμως του Ελληνικού Στρατού συνεχιζόταν. Γύρω στις 10:00 το πρωί  αιφνιδίασαν το εχθρικό πυροβολικό και το έτρεψαν σε φυγή. Περίπου στις 4:30 το απόγευμα υψώθηκε λευκή σημαία από τους εντός του φρουρίου πολιορκημένους Τούρκους στρατιώτες και υπαλλήλους, σήμα ότι παραδίδονται. Ο Ελληνικός στρατός συνέλαβε πολλούς από τους νιζάμηδες (Οθωμανούς στρατιώτες που υπηρετούσαν στον τακτικό στρατό).

Έτσι απελευθερώθηκε το Μέτσοβο του οποίου οι κάτοικοι βγήκαν στους δρόμους και υποδέχτηκαν το απόσπασμα και τον Διοικητή του Σταμάτη Μήτσα με μεγάλο ενθουσιασμό. Οι απώλειες για τους Έλληνες ήσαν ένας (1) νεκρός και πέντε (5) τραυματίες. Για τους Τούρκους ένας (1)αξιωματικός και δεκαοκτώ (18) οπλίτες νεκροί, (18) δεκαοκτώ τραυματίες και (3) τρεις αξιωματικοί με ενενήντα δύο (92) οπλίτες αιχμάλωτοι, καθώς επίσης δύο (2) πυροβόλα και άφθονα υλικά πολέμου.

Τις επόμενες ημέρες μετά την απελευθέρωση του Μετσόβου και επί ένα 10/μερο, από 1-10 Νοεμβρίου, οι πολεμικές επιχειρήσεις συνεχίστηκαν με σκληρές μάχες για να «εξασφαλιστεί» η γύρω περιοχή και με Διοικητή του αποσπάσματος τον Ερμιονίτη Αξιωματικό Σταμάτη Αντ. Μήτσα.

 

Οι τρεις αδελφοί Μήτσα: Αθανάσιος, Σταμάτιος και Κων/νος, και οι τρεις αξιωματικοί του Ελληνικού Στρατού.

 

Οι στίχοι του ποιητή Γεωργίου Σουρή

 

Η απελευθέρωση του Μετσόβου, το ήθος, η πολεμική αρετή και αυταπάρνηση του Σταμάτη Μήτσα δεν άφησαν ασυγκίνητο τον ποιητή Γεώργιο Σουρή. Γι΄ αυτό στο φύλλο «Δευτέρα Δεκεμβρίου κι’ εικοστή έτος χίλια δώδεκα και εννιακόσ’ ακόμα» της ιδιαίτερης εφημερίδας «ΡΩΜΙΟΣ», που ο ίδιος έγραφε, του αφιέρωσε τους παρακάτω στίχους:

Θέαμα τρομερόν

αιματηράς σκηνής.

Εκεί να πας κωθώνι

με το νωθρό το μάτι

ν’ ακούσης το κανόνι

του Μήτσα του Σταμάτη.

Το Μέτσοβο υμνεί

με δάφνινο στεφάνι

παλληκαριά σεμνή

όπου μιλιά δεν βγάνει.

Εκεί να πας μαγκούφη

της σαχλοπρωτευούσης.

Δημοσιεύουμε στη συνέχεια δύο μοναδικά ντοκουμέντα. Την επιστολή που έστειλε η Βασιλική Γεωργ. Δεληγιάννη (κόρη του Σταμάτη Μήτσα) στις 20 Μαΐου 1937 στην Κοινότητα Μετσόβου μαζί με τη σπάνια φωτογραφία απελευθέρωσης της πόλης, που βρέθηκε στο αρχείο του Στρατηγού πατέρα της.

 

Φωτογραφία από την ελευθέρωση του Μετσόβου. Διακρινονται ο Διοικητής του αποσπάσματος Αντισυνταγματάρχης Σταμάτης Μήτσας, και οι αξιωματικοί Μπασακίδης, Δεπάστας, Μαντούβαλος κ.α.

 

Επιστολή της Βασιλικής Γεωργ. Δεληγιάννη, κόρης του Σταμάτη Μήτσα.

Σημ. Ευχαριστώ θερμά τον φίλο Παναγιώτη Σταμ. Μήτσα, απόγονο της ιστορικής οικογένειας, για το γράμμα και τις φωτογραφίες από το προσωπικό του αρχείο, που μου παραχώρησε.

 

Γιάννης Μ. Σπετσιώτης

 

Μήτσας Αντ. Σταμάτης (1857-1933)

$
0
0

Μήτσας Αντ. Σταμάτης  (1857-1933)


 

Σταμάτης Μήτσας. Η φωτογραφία είναι από το προσωπικό αρχείο του Παναγιώτη Σταμ. Μήτσα, απόγονου της ιστορικής οικογένειας.

Ο Σταμάτης Αντ. Μήτσας γεννήθηκε στην Ερμιόνη το 1857. Ήταν το πρώτο από τα πέντε παιδιά, τέσσερα αγόρια (Σταμάτης, Δημοσθένης, Αθανάσιος, Κωνσταντίνος) κι ένα κορίτσι (Μαργαρίτα), του Αντώνη Στ. Μήτσα. Από μικρός διδάχθηκε την ένδοξη ιστορία της οικογένειάς του, γαλουχήθηκε με τις αρχές της και ανατράφηκε με τις αναλλοίωτες κληρονομικές αρετές της.

Ακολούθησε το στρατιωτικό επάγγελμα και το 1875 όντας τριτοετής εύελπις αφήνει τα θρανία της Σχολής, λιποτακτεί και έρχεται να αγωνιστεί στο πλευρό του πατέρα του, που συμμετείχε στη Θεσσαλική επανάσταση. Ο τύπος εκείνης της εποχής και αργότερα οι ιστορικοί που κατέγραψαν και σχολίασαν τα πολεμικά γεγονότα και τις μάχες που δόθηκαν στα Θεσσαλικά πεδία εξυμνούν την ανδρεία και την προσφορά του 20χρονου εύελπι.

Το 1897, λοχαγός ήδη, παίρνει μέρος στο φοβερό μα άτυχο Ελληνοτουρκικό πόλεμο, ως Διοικητής της 1ης ορειβατικής πυροβολαρχίας του 2ου Συντάγματος Πυροβολικού (Στρατού Θεσσαλίας). Οι μάχες που δίνει στο Γρίμποβο, το Βελεστίνο, τον Δομοκό, το Μάτι, τα Πέντε Πηγάδια είναι φονικές. Η ευστοχία, όμως, και η ακρίβεια των κανονιών της πυροβολαρχίας του Σταμάτη Μήτσα κάτω από τις αντίξοες καιρικές συνθήκες και τις δυσμενείς καταστάσεις του εδάφους θερίζουν τις αντίπαλες δυνάμεις! Οι εφημερίδες των Αθηνών που μεταφέρουν τις ειδήσεις του πολέμου, εγκωμιάζουν τον γενναίο και συνετό αξιωματικό. Ο ποιητής Γεώργιος Σουρής τού αφιέρωσε τιμητικό ποίημα. [1]

 

Σταμάτης Μήτσας

 

Του κανονιού του τη φωνή

την τρόμαξαν οι μάχες

και των Φερών εσείστηκαν

τραγουδημένες ράχες,

την ώρα την αξέχαστη,

την καθεμιά του μπάλα

νεκρή στο χώμα σώριαζε

των Τούρκων την καβάλα.

Συ που τον κοίταξες κι αλλού

και μες στην γη του Ρήγα

να πολεμά μερόνυχτα,

συ μάννα, γλυκοφίλησε

το τιμημένο το παιδί,

που ξέρει λόγια λίγα

και μόνο με του κανονιού

το στόμα παραμίλησε.

 

Μετά τον πόλεμο ο Σταμάτης Μήτσας επέστρεψε στην Αθήνα. Ο κόσμος τον περίμενε με λαχτάρα και κοντά στο Δαφνί του επεφύλαξε θερμότατη υποδοχή ραίνοντας με άνθη τον ίδιο, τους στρατιώτες, τα άλογα και τα κανόνια.

Ο Σταμάτης Μήτσας έδωσε το παρόν, 55 ετών πλέον και στους Βαλκανικούς πολέμους του 1912 – 1913 Αντισυνταγματάρχης όντας του Ελληνικού Στρατού. Το όνομά του, όπως είδαμε, συνδέθηκε με την κατάληψη του Μετσόβου και μέχρι σήμερα οι κάτοικοί του θυμούνται τον απελευθερωτή της πόλης τους. Μετά τους πολέμους τοποθετήθηκε φρούραρχος Ιωαννίνων και στις 13 Δεκεμβρίου 1916 αποστρατεύτηκε με τον βαθμό του Υποστρατήγου. Θεωρήθηκε από τους «λογίους» αξιωματικούς, μιλούσε τη Γαλλική γλώσσα και τιμήθηκε με τον «Χρυσούν Σταυρόν του Σωτήρος» και το «Μετάλλιον Ελληνοβουλγαρικού Πολέμου» για την πολυετή και γενναία προσφορά του στην Πατρίδα.

Ο Σταμάτης Μήτσας, συνεχίζοντας την οικογενειακή παράδοση, συμμετείχε και στην πολιτική ζωή της χώρας. Πέτυχε μάλιστα να εκλεγεί δύο φορές βουλευτής Ερμιονίδας: α) 3 Μαΐου 1892 – 20 Φεβρουαρίου 1895 και β) 27 Νοεμβρίου 1902 – 22 Δεκεμβρίου 1904.

Παντρεύτηκε την Άννα Τομαροπούλου (1868-1906) από την Καλαμάτα και απέκτησαν 5 κορίτσια. [2] Ίσως ο Σταμάτης Μήτσας, ως αξιωματικός που ήταν, να επιθυμούσε να αποκτήσει ένα αγόρι που θα συνέχιζε την παράδοση της οικογένειας, πράγμα που δεν έγινε. Ωστόσο, αισθανόταν πολύ περήφανος για τις θυγατέρες του και τις καμάρωνε, όταν καβάλα πάνω στ’ άλογα τις πήγαινε βόλτα στο Φάληρο. [3]

Ο Σταμάτης Μήτσας [4] παραβρέθηκε στην πόλη μας προσκαλεσμένος της Δημοτικής Κοινότητας στις λαμπρές τελετές για την εκατονταετηρίδα της ανεξαρτησίας του Ελληνικού Κράτους και τα αποκαλυπτήρια του Ηρώου των πεσόντων το Σάββατο, 8 Νοεμβρίου 1930.

Στις 2 Σεπτεμβρίου 1933 ημέρα Σάββατο ο άνθρωπος που αψήφησε τόσους κινδύνους και έδωσε τόσες μάχες στη ζωή του, έκλεισε ήρεμα τα μάτια του σε ηλικία 76 χρόνων στην Αθήνα ανάμεσα στα απαρηγόρητα παιδιά του. Η εξόδια ακολουθία τελέσθηκε την επομένη, στον Ι. Ν. της Μητρόπολης χοροστατούντος του Αρχιεπισκόπου Αθηνών Χρυσοστόμου. Σ’ αυτή παραβρέθηκαν ο Υφυπουργός Σαγιάς, εκπροσωπώντας τον Πρωθυπουργό Παναγή Τσαλδάρη, ο Αντιπρόεδρος της Βουλής Αθηνογένης, ο Υπουργός Στρατιωτικών Κονδύλης, ο Υπουργός Εσωτερικών Μουντζουρίδης, ο Δήμαρχος Αθηναίων Σπύρος Μερκούρης, [5] γερουσιαστές, βουλευτές, αξιωματικοί και πλήθος κόσμου.

Κατά τη νεκρώσιμη ακολουθία επικήδειους λόγους εκφώνησαν εκ μέρους του Στρατού ο Υπουργός Κονδύλης, της Βουλής ο αντιπρόεδρος Αθηνογένης, του Δήμου Αθηναίων ο πρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου Παπαγεωργίου και από την ιδιαίτερη πατρίδα του, την Ερμιόνη, ο βουλευτής Ερμιονίδας Ιωάννης Μάλλωσης.

Όλοι οι ομιλητές τόνισαν την προσφορά του νεκρού προς την πατρίδα και εγκωμίασαν την ανδρεία και τη σεμνότητα του χαρακτήρα του. Στη συνέχεια με τιμητική συνοδεία αποσπάσματος του προτύπου Τάγματος Ευζώνων και τη Μουσική της Φρουράς οδηγήθηκε στο Α΄ Νεκροταφείο Αθηνών και κηδεύτηκε στον οικογενειακό τάφο.

 

Η προσωπικότητα του Σταμάτη Αντ. Μήτσα

 

Ασφαλώς ο Σταμάτης Μήτσας δεν είχε το κάλλος, τη σωματική ρώμη και την εκρηκτικότητα του πατέρα του Αντώνη. Ήταν όμως εξ ίσου ανδρείος, αγέρωχος, απτόητος αλλά και συνετός πολεμιστής. Η αγάπη του προς την Πατρίδα ανιδιοτελής, ενώ η απαράμιλλη γενναιοψυχία και η πολεμική του αρετή αναγνωρίζονταν από όλους. Οι κίνδυνοι του πολέμου και οι δύσκολες οικογενειακές περιστάσεις δεν τον λύγιζαν, μάλλον χαλύβδωναν την ψυχή του.

Άριστος αξιωματικός και βαθύς γνώστης της πολεμικής τέχνης είχε αποκτήσει την εκτίμηση και την εμπιστοσύνη των ανωτέρων του. Διεξήγαγε με επιτυχία δεκάδες πολεμικές επιχειρήσεις οδηγώντας με ασφάλεια τους «υπ’ αυτόν» αξιωματικούς και οπλίτες, που τον υπεραγαπούσαν, σε νικηφόρες μάχες.

Στοργικός πατέρας καμάρωνε τις θυγατέρες του και τις δίδασκε με το παράδειγμά του το ήθος, τη σεμνότητα, την ευγένεια και την ευπρέπεια. Χαιρόταν τους συγγενείς, τους φίλους, τους ανθρώπους που τον περιέβαλαν και έπνιγε μέσα του πικρίες, πάθη και κυρίως την ανθρώπινη αχαριστία.

Θεωρώ πως τέτοια παραδείγματα αποτελούν πολύτιμη κληρονομιά και μακάρι να μας κατευθύνουν τα χρόνια που έρχονται…

 

Υποσημειώσεις


 

[1] Το ποίημα/αφιέρωμα στον Σταμάτη Αντ. Μήτσα γράφτηκε στις 28 Ιουνίου 1897. Ανήκει σε μια θαυμάσια σειρά από ωδές και θούρια, εμπνευσμένα από τους αγώνες για την πατρίδα, τους τολμηρούς αγωνιστές και φλογερούς πατριώτες.

[2] Καλλιρρόη, Ελένη, Ερμιόνη, Βασιλική και Μαρία.

[3] Η τρίτη από τις θυγατέρες του, η Ερμιόνη, πέθανε στις 9 Ιουνίου 1898 σε ηλικία μόλις 8 χρόνων από σοβαρά εγκαύματα.

[4] Το όνομά του είναι γραμμένο στον εκλογικό κατάλογο του Δήμου Ερμιόνης του έτους 1906-1907 με αύξ. αρ. 260, αρ. Μητρώου Αρρένων: 271 και Επάγγελμα: Μαθητής Στρατιωτικής Σχολής.

[5] Ο Σπύρος Μερκούρης ήταν πρώτος εξάδελφος του Σταμάτη Μήτσα.

 

Γιάννης Μ. Σπετσιώτης

 

Η άλωση του Παλαμηδίου (30 Νοεμβρίου 1822) και η συμβολή του Σταμάτη Αδρ. Μήτσα

$
0
0

Η άλωση του Παλαμηδίου (30 Νοεμβρίου 1822) και η συμβολή του Σταμάτη Αδρ. Μήτσα. Γιάννης Μ. Σπετσιώτης – Τζένη Δ. Ντεστάκου


 

Μια από τις σπουδαιότερες νίκες των Ελλήνων κατά των Τούρκων στη διάρκεια του επαναστατικού αγώνα του 1821 ήταν και η κατάληψη του φοβερού και άπαρτου κάστρου του Παλαμηδίου. Η κατοχή του, όπως ισχυρίζονταν, επηρέαζε τις τύχες όχι μόνο του Ναυπλίου και της ευρύτερης περιοχής αλλά και ολόκληρου του Μοριά, γι’ αυτό και οι Έλληνες την πανηγύρισαν με ιδιαίτερο ενθουσιασμό.

 

Η άλωση του φρουρίου

 

Τη νύχτα της 29ης προς την 30η Νοεμβρίου το φρούριο ήταν σχεδόν αφύλακτο, αφού οι περισσότεροι Τούρκοι είχαν φύγει και είχαν κατέβη στην πόλη, σύμφωνα με την πληροφορία που έδωσαν δύο Αλβανοί φυγάδες. Τότε οι Έλληνες βοηθούμενοι από το βαθύ σκοτάδι, τη βροχή και τον σφοδρό άνεμο, πάτησαν αθόρυβα και αναίμακτα το πολυθρύλητο κάστρο. Πρώτος αναρριχήθηκε στη Γιουρούς ντάπια του κάστρου ο, νεαρός τότε, Σταμάτης Μήτσας.

Ο Μιχαήλ Οικονόμου, γραμματέας του Κολοκοτρώνη γράφει:

«Και αναβάντες εκυρίευσαν αυτήν, πρώτων εισπηδησάντων των Κρανιδιωτών Δημ. Ν. Μοσχονησιώτη, Μανώλη Σκρεπετού και Κώστα Γκιώνη. Μη φθανούσης της κλίμακος ζώνης διπλής ριφθείσης επί πυροβόλου βοηθεία αυτής, υποβοηθείς από τον Γκιώνην ο εξ Ερμιόνης Σταμάτης Μήτσας αναβάς πρώτος, εβοήθησε και ηυκόλυνεν την των άλλων ανάβασιν εν οις και τίνα γέροντα Κρανιδιώτην ειδήμονα και την πύλην ανοίξαντα δι ης οι λοιποί εισήλθον».

 

Το ίδιο παραστατική είναι και η αφήγηση του Βασίλη Κωνσταντινόπουλου στην εφημερίδα «ΕΘΝΟΣ» της 25ης Μαρτίου 1966.

«Ο Μοσχονησιώτης ρίχνει τη σκάλα πάνω στα τείχη μα δεν έφτανε εις το ύψος τους. Τότε ο Σταμάτης Μήτσας, ένας νέος… ανεβαίνει εις το τελευταίο σκαλοπάτι, ρίχνει το ζωνάρι του σ’ ένα κανόνι και σκαρφαλώνει πάνω στο τείχος. Ύστερα βοηθεί το Μοσχονησιώτη να ανέβη και πηδάνε μαζί μέσα στα τείχη. Προχωρούν και διακρίνουν μέσα στο σκοτάδι λίγο φως. Ήταν το τούρκικο φυλάκιο. Μέσα ο Τούρκος φρουρός έτρωγε φύλλα φραγκοσυκιάς. Ο Μοσχονησιώτης ορμά, τον αφοπλίζει, τον φιμώνει και φωνάζει τους συντρόφους που έμειναν κάτω να αναρριχηθούν…».

 

Το ξημέρωμα της νέας μέρας

 

Με την ανατολή της 30ης Νοεμβρίου που η Εκκλησία μας γιορτάζει τη μνήμη του Αποστόλου Ανδρέα, προστάτη Αγίου της Πελοποννήσου, τα τηλεβόλα του Παλαμηδίου ανήγγειλαν στους κατοίκους την άλωση του φρουρίου. Υψώθηκε η «σημαία του Σταυρού» και η νίκη χαιρετίσθηκε με αλαλαγμούς και κανονιοβολισμούς. Διαλεχτά παλληκάρια των Ελλήνων πάνω στα τείχη φώναζαν προς τους έκπληκτους Τούρκους: «Καλημέρα, Αγάδες καλώς σας ηύραμε και του χρόνου του Αγίου Ανδρέου Αγάδες· ο Θεός μας έδωσε το Παλαμήδι, κοιτάξτε γρήγορα να μας αδειάσετε και τ΄ Ανάπλι και το Ιτσ-καλέ δια να μη φάτε το κεφάλι σας».

Ξέφρενοι ήταν και οι πανηγυρισμοί των εξήντα (60) Κατωναχαϊτών παλληκαριών που με μια ψυχή κραύγαζαν: «Γιόνα Κάστρα! (δικό μας το κάστρο!), ενώ το λευκό μπαϊράκι με τον κόκκινο σταυρό, πολεμικό σύμβολο του Κάτω Ναχαγέ, κυμάτιζε περήφανο στις επάλξεις του φρουρίου.

Γύρω στις 8 το πρωί ανέβηκε στο Παλαμήδι ο Κολοκοτρώνης. Αμέσως διάταξε να στρέψουν τα κανόνια προς την πόλη και με επιστολή του παράγγελνε στους Τούρκους να παραδοθούν. Επειδή εκείνοι καθυστερούσαν ν’ απαντήσουν άρχισε να χτυπάει, αρχικά με άσφαιρα πυρά, στη συνέχεια με κανονικούς πυροβολισμούς, το Ναύπλιο όπου εκείνοι βρίσκονταν. Τότε, οι Τούρκοι τρομοκρατημένοι και επειδή δεν μπορούσαν να ξεφύγουν, υπόγραψαν τη συνθήκη και παραδόθηκαν.

 

Το εκκλησάκι του Αγιαντρέα

 

Οι Έλληνες και ιδιαίτερα όσοι κατάγονταν από τη γύρω περιοχή είχαν ακούσει ότι στο κάστρο του Παλαμηδίου υπήρχε από την εποχή των Ενετών (1690) παλαιός ναός αφιερωμένος στον Άγιο Ανδρέα για άγνωστους λόγους. Έψαξαν λοιπόν παντού, έχοντας πάντοτε μαζί τους τον γέροντα Κρανιδώτη Μανόλη Σκρεπετό που γνώριζε σπιθαμή προς σπιθαμή το μέρος. Έτσι οδηγούμενοι από «ίχνη αρχαίων εικονογραφιών» ανακάλυψαν τον ζητούμενο ναΐσκο, που ήταν «κρυμμένος» πίσω από έναν μεγάλο σωρό άχρηστου πολεμικού υλικού. Στην εκκλησούλα αυτή, σύμφωνα με την παράδοση, όταν το 1715 οι Τούρκοι πήραν το Ναύπλιο από τους Ενετούς, κρύφτηκε η γυναίκα του Ενετού φρούραρχου του Παλαμηδιού Λεονάρδου Ταρωνίτη με τα παιδιά της και τα φλουριά της.

 

Το παλληκάρι

 

Ο καπετάν Σταμάτης Μήτσας, ισάξιος πολεμιστής με τον αδελφό του Γιάννη, γαλουχημένος με τις ίδιες αρχές και αρετές και τα ίδια οράματα, γεννήθηκε στην Ερμιόνη περί το 1800.

Ήταν βραχύσωμος, με υπέροχα πλατιά στήθη, καλογυμνασμένο σώμα, ευκίνητος, φτεροπόδαρος, θυελλώδης. Το μέτωπό του πλατύ, τα μάτια του μεγάλα, το βλέμμα βλοσυρό αλλά αετίσιο, σπινθηροβόλο, ανήσυχο. Παρατηρούσε κάθε τι που συνέβαινε γύρω του και «τρυπούσε» τη σκέψη των συνομιλητών του. Η μύτη ερμιονίτικη, ευθεία, πλάταινε στο τελείωμά της και ακριβώς κάτω απ’ αυτή ένα αρειμάνιο μουστάκι έφτανε μέχρι πίσω από τ΄ αυτιά του! Ενωνόταν με τα πλούσια μακριά μαλλιά του, τα ριγμένα στις φαρδιές του πλάτες και γι’ αυτό είχε και το προσωνύμιο «λεοντοχαίτης»! Το πρόσωπό του άλλοτε ήρεμο, άλλοτε συννεφιασμένο και παθιασμένο έδειχνε τον ατρόμητο πολέμαρχο που έκρυβε στα στήθη του καρδιά λιονταριού.

 

Η είδηση φτάνει στην Κυβέρνηση

 

Ο ανδρείος αρχηγός Στάικος Σταϊκόπουλος μόλις έγινε «κύριος του Παλαμηδίου» έστειλε έφιππο ταχυδρόμο στην Ερμιόνη, έδρα της Κυβέρνησης εκείνη την περίοδο, για να γνωστοποιήσει όσο πιο γρήγορα γινόταν την κατάληψη του Κάστρου. Τη χαρμόσυνη είδηση έσπευσε να ανακοινώσει επίσης και ο αρχιστράτηγος Θεόδωρος Κολοκοτρώνης με τη με ημερομηνία 1η Δεκεμβρίου επιστολή του, που ξεκινούσε ως εξής:

«Εις δόξαν του αηττήτου Σταυρού και του Πρωτοκλήτου Ανδρέα

Υπερτάτη Διοίκησις

Χθες επήλθομεν εις το υπερήφανον Παλαμήδι και υψώσαμεν τας νικητικάς του Σταυρού σημαίας…».

 

Χαρές και πανηγυρισμοί

 

Η νίκη των Ελλήνων χαροποίησε ιδιαίτερα τα μέλη της Κυβέρνησης και τους κατοίκους του Κάτω Ναχαγέ. Ο Ιωάννης Ορλάνδος, με οικογενειακή καταγωγή από το Κρανίδι και παντρεμένος με την αδελφή των Κουντουριώτηδων, Λάζαρου και Γιώργου, μέλος του Εκτελεστικού, αναγγέλλοντας την πτώση του Παλαμηδιού μεταξύ άλλων έγραφε προς αυτούς.

«Η σωτηριώδης κατάπτωσις του Παλαμηδίου… εμέθυσεν και με από ευχαρίστησιν… διεξοδικωτέραν έκθεσίν μου μη ζητείτε καθότι και η στενότης του καιρού… και το υπερέξοχον της εγκαρδίου ευφροσύνης μου μάλιστα δε και η παρουσία μου εις την Αγίαν εκκλησίαν δια την δοξολογίαν της τρισυποστάτου θεότητος… δεν μου συγχωρούν να εκτανθώ, και αρκεσθήτε τα διεξοδικώτερα από την της Διοικήσεως».

Εν Ερμιόνη την αην Δεκεμβρίου αωκβω

(1822)

Ιωάννης Ορλάνδος

(Αρχεία Λαζάρου και Γεωργίου Κουντουριώτου τομ. Α΄)

Σύμφωνα με το έγγραφο και έχοντας υπόψη την πληροφορία ότι το μεσημέρι της 30ης Νοεμβρίου οι Έλληνες τέλεσαν δοξολογία στον ναό του Αγίου Ανδρέα στο Παλαμήδι με προεξάρχοντα τον ιερέα Γεώργιο Βολίνη έναν από τους πολιορκητές, μπορούμε να υποθέσουμε ότι η επίσημη δοξολογία που αναφέρει ο Ιωάννης Ορλάνδος τελέσθηκε στην Ερμιόνη, έδρα τότε της Κυβέρνησης, στον Ι.Ν. των Ταξιαρχών ή στο Μοναστήρι των Αγίων Αναργύρων, όπου φιλοξενούνταν αρκετά μέλη της Κυβέρνησης. Ωστόσο, κάτι σχετικό οι γραπτές πηγές δεν αναφέρουν και η προφορική παράδοση δεν μας άφησε.

Πάραυτα ο Αντιπρόεδρος του Εκτελεστικού Αθανάσιος Κανακάρης με διακήρυξή του από την Ερμιόνη αναγγέλει στο Πανελλήνιο την άλωση του Παλαμηδίου «το οποίον εθεωρείτο τότε Παλάδιον της Ελληνικής ανεξαρτησίας και Γιβλατάρ (Γιβραλτάρ) της Ελλάδος».

Στην επιστολή του μεταξύ άλλων γράφει: «Ιδού η σταθερότης της Διοικήσεως, η γενναιότης των στρατιωτών μας, η ανδρεία και φρόνησις του γενναιοτάτου χιλιάρχου μας Στάικου Σταϊκόπουλου και η προς αυτόν θεία χάρις τον ανέδειξε πορθητήν, εκυρίευσεν το Παλαμήδι Ναυπλίου με έφοδον εις τας εξ ώρας της νυκτός ξημερώνοντας Πέμπτη και εορτή του πρωτόκλητου Αποστόλου Ανδρέου ευρέθησαν οι Έλληνες εις το Παλαμήδι κυριεύσαντες αυτό και στήσαντες τας τροπαιοφόρους σημαίας του σταυρού. Χαίρετε, νέοι Έλληνες, χαίρετε…».

Στη συνέχεια της διακήρυξης συνιστά μεταξύ άλλων φιλανθρωπίαν, ευσπλαχνία, φρόνηση. Να λείψουν οι αταξίες που είναι μικροψυχία και «γυναικότης». Να δείξουν μεγαλοφροσύνη, ανδρεία και καλή τάξη. Να μη φερθούν στους εχθρούς με σκληρότητα. Αυτά θα τα δουν τα έθνη της Ευρώπης, ότι οι Έλληνες είμαστε τακτικοί και φρόνιμοι και έτσι θα κερδίσουμε «την ποθητήν ημών ανεξαρτησίαν».

Εν Ερμιόνη την αη Δεκεμβρίου  αωκβω

και βω της ανεξαρτησίας

Ο αντιπρόεδρος Ο αρχιγραμματεύς της Επικρατείας
  Μινίστρος των εξωτερικών υποθέσεων
Αθανάσιος Κανακάρης Θεόδωρος Νέγρης

 (Αρχείον της Κοινότητος Ύδρας τομ. Η΄)

Γνωστοποίηση της νίκης, «την οποίαν έδωκεν ο Θεός εις τα Ελληνικά όπλα», έγινε από την Ερμιόνη αμέσως και στους «ευγενεστάτους προκρίτους της Ν. Ύδρας» για να χαρούν. Επιπροσθέτως αποφασίσθηκε να δοθούν αντίγραφα του ίδιου εγγράφου και στους προκρίτους των άλλων νησιών «για να γνωστοποιηθή η εξ εφόδου ανάκτησις του τρομερού τούτου φρουρίου και να φθάση ταχέως εις την Ευρώπην η είδησις».

Εξάλλου με την υπ’ αριθ. 2296/1η Δεκεμβρίου 1822 πρόταση του Εκτελεστικού προς το Βουλευτικό, δηλαδή της Κυβέρνησης προς τη Βουλή, προήχθη ο Πορθητής του Παλαμηδίου χιλίαρχος Στάικος Σταϊκόπουλος σε στρατηγό. Το έγγραφο με το οποίο ο Πρόεδρος του Βουλευτικού ενημέρωνε τον Πρόεδρο του Εκτελεστικού για το παραπάνω θέμα συντάχθηκε στην Ερμιόνη την 3η Δεκεμβρίου 1822.

 

Τα επινίκια στην Ερμιονίδα

 

Φανταζόμαστε πως η κατάληψη του Παλαμηδίου, ιδιαίτερα θα ενθουσίασε τους Ερμιονίτες, γιατί ο συμπολίτης Σταμάτης Αδρ. Μήτσας, αν και νεαρός τότε, ευτύχησε να είναι ένας από τους πρωταγωνιστές της.

Πανηγύρισαν σίγουρα τη νίκη και οι Κρανιδιώτες καθώς και όλο το Κάτω Ναχαγέ, αφού ντόπιοι οπλαρχηγοί και διαλεχτά παλληκάρια πήραν μέρος σ’ αυτή την πολεμική επιχείρηση. Έτσι απάλυνε ο πόνος που είχαν νιώσει δυο μέρες πριν με το θάνατο του ηρωικού Αρχιμανδρίτη Παπαρσένη Κρέστα και γέλασαν τα χείλη τους.

Τέλος θεωρούμε βέβαιο πως η αποστολή των εγγράφων της Κυβέρνησης από την Ερμιόνη, όπου η έδρα της, προς τους λαούς της Ευρώπης ασφαλώς θα τους κίνησε την περιέργεια αλλά και το ενδιαφέρον να αναζητήσουν τη μικρή μας πόλη και να πληροφορηθούν την ιστορία της. [1]

 

Δύο ζωγραφικοί πίνακες

 

Η εξιστόρηση των γεγονότων της άλωσης του Παλαμηδίου μεταμορφώθηκε από σπουδαίους καλλιτέχνες σε όμορφους ζωγραφικούς πίνακες. Ένα τέτοιο «εικαστικό αφήγημα» εμποτισμένο με πατριωτικά συναισθήματα, γεμάτο πολεμική κίνηση και ζωντανά χρώματα, που βοηθούν τον θεατή να εννοήσει καλύτερα τα γεγονότα, μας έδωσε η κ. Ανθούλα Λαζαρίδου-Δουρούκου. Θεωρούμε πως με τον πίνακά της η κ. Ανθούλα προβάλλει έντονα τον ψυχισμό του Σταμάτη Μήτσα αλλά και την τοπική μας παράδοση, αφού του δίνει να κρατάει κοντάρι όμοιο με αυτό που φυλάσσεται στο (Ι.Λ.Μ.Ε.) Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο Ερμιόνης.

 

Σταμάτης Μήτσας. Έργο της Ανθούλας Λαζαρίδου-Δουρούκου.

 

Εξαιρετικοί και οι πίνακες – σκίτσα του συμπολίτη μας νέου καλλιτέχνη Θανάση Γεωργίου Παπαθανασίου, που βρίσκονται στο Ι.Λ.Μ.Ε. Στα έργα κυριαρχεί ο νεανικός ενθουσιασμός, ο δυναμισμός και η αποφασιστικότητα του ήρωα.

 

Σκηνή από την άλωση του Παλαμηδίου. Δημιουργία ενός νέου καλλιτέχνη, του Ερμιονίτη Θανάση Γεωργίου Παπαθανασίου.

 

 

Νικητήρια τραγούδια

 

Θεά γοργόφτερη η λαϊκή μούσα και γλυκόφθογγη υμνήτρια των αρετών και των θριάμβων της φυλής, πέταξε πάνω από το απόρθητο κάστρο. Στάθηκε, θαύμασε, αγκάλιασε το τοπίο, σύνθεσε στίχους εγκωμιαστικούς και έψαλε όπως αυτή μόνο ξέρει τον αξεπέραστο Ελληνικό θρίαμβο.

«Όλα τα κάστρα και αν χαθούν

και όλα κι αν ρημάξουν,

το Παλαμήδι τώμορφο

Θεός να το φυλάξη».

Δεν ξέχασε, ωστόσο, και τους πρωταγωνιστές από το Κάτω Ναχαγέ και γι’ αυτούς τραγουδά:

 

«Το ψηλό το Παλαμήδι

που το πήρε το Κρανίδι».

 

Υποσημείωση


[1] Γιάννης Μ. Σπετσιώτης, «Ιστορικές σελίδες της Ερμιόνης – Ημερολόγιο».

 

Γιάννης Μ. Σπετσιώτης – Τζένη Δ. Ντεστάκου

 

Διαβάστε ακόμη:

 

Μνήμες τρύγου στην Ερμιόνη

$
0
0

Μνήμες τρύγου στην Ερμιόνη – © Παρασκευή Δημ. Σκούρτη


 

Ελάχιστα πλέον αμπέλια έχουν απομείνει στην πατρίδα μας [Ερμιόνη Αργολίδας] , οι μνήμες όμως έχουν απομείνει όχι μόνο της εποχής του τρύγου αλλά και του πλήθους των εργασιών που χρειαζόταν να γίνουν μέχρι τη συγκομιδή. Μετά την ωρίμανση των σταφυλιών, προϊόν που συνδέεται με την οικονομία και την κοινωνία, περιμένει ο τρύγος. Ο καλλιεργητής αλλά κι ο γλεντοκόπος περιμένουν εναγωνίως κι οι δυο τη νέα σοδειά του κρασιού, που θα τους κρατήσει συντροφιά όλη την επόμενη χρονιά.

Το μάζεμα των σταφυλιών, αποτελούσε ένα από τα σπουδαιότερα γεγονότα της χρονιάς, που στη συγκομιδή του έπαιρνε μέρος όλη η οικογένεια.

Νίκη Λαδα – Φοίβα, Φανή Γιαννάκου – Θεοδώρου

Ο τρύγος του αμπελιού ξεκινά από τον Αύγουστο έως τον Σεπτέμβριο, μήνας που αποκαλείται και «Τρυγητής». Ξεκινά νωρίς το πρωί στο αμπέλι και παίρνει διαστάσεις γιορτής∙  σήμερα στο αμπελοτόπι του ενός και αύριο στου άλλου. Αυτό ήταν το «εναλλακτικό νόμισμα»∙ σήμερα θα έρθω στο χωράφι σου και αύριο εσύ στο δικό μου, έτσι γινόταν η συγκομιδή, γιατί κατά την  φράση που χρησιμοποιούσε ο λαός μας «Θέρος, τρύγος, πόλεμος»,  χρειάζονταν πολλά χέρια.

Έγκαιρα έχουν ετοιμαστεί τα σύνεργα,  τρυγοκόφινα – κοφίνια και αντρίκια πλυμένα-, ακονισμένα μαχαιράκια, σουγιαδάκια καμπυλωτά  (οι σβανάδες). Οι αμπελουργοί έχουν βγάλει από τα υπόγεια τα ξύλινα βαρέλια που θα δεχθούν τις χιλιάδες μπότσες μούστο στην πλατιά ολοστρόγγυλη κοιλιά τους, για να πλυθούν στα Μαντράκια ή στο Λιμάνι, να διορθωθούν από το Θόδωρο Κανέλλη και τον Κρανιδιώτη βαρελά Μαλανδρένια, να ξεφουντωθούν, να στανιάρουν.

Βαρέλια παντού, στη σειρά και παιγνίδια πολλά από τα παιδιά, αγόρια και κορίτσια (κανάρια, φούσια, κρυφτό, πλατσούρισμα), μέσα και πάνω στα βαρέλια κι όταν ερχόταν η κούραση και νύχτωνε, τότε καβάλα στα βαρέλια τραγουδούσαν κοιτάζοντας τ’ αστέρια. Ο θείος μας Κυριάκος Σκούρτης πρώτος και καλύτερος, με τη δυνατή και όμορφη φωνή του πρωτοστατούσε, αλλά και οι φίλοι του Λάζαρος Κουτούβαλης, Τάσος Μουρμούρης, Ιωσήφ Σαρρής, κ.α..

Τα υπόγεια θα ασπριστούν, θα πλυθούν τα πατητήρια. Όλα έτοιμα στην εν τέλεια.

 «Τ’ Αη Λιός με το μαντήλι, της Σωτήρας με το κοφίνι»

-Τρυγήσατε;

-Τρυγήσαμε.

-Καλά κρασιά.

Το αμπελάκι μας, πίσω από το παγοποιίο του Ησαΐα, ο παππούς Αριστείδης Φοίβας, γνήσιος άνθρωπος της υπαίθρου, το είχε φυτέψει με κόπο και μεράκι και όταν έπινε το κρασάκι, που δεν έλειπε ποτέ από το τραπέζι, ευφραινόταν η καρδιά του. Το αμπελάκι μας που δόθηκε ως προίκα στη μητέρα μας δεν υπάρχει πια, όπως και πολλά άλλα.  Η γη των πατέρων δόθηκε στο βωμό της εξέλιξης, προς χάριν της οικοδόμησης, όμως ευτυχώς υπάρχουν οι αναμνήσεις.

Ο αείμνηστος Απόστολος Γκάτσος στις καλοκαιρινές μας συζητήσεις, μου είχε αναφέρει ότι: «Στο χώρο που σήμερα είναι χτισμένο το Γυμνάσιο – Λύκειο Ερμιόνης ήσαν τα μοναστηριακά αμπέλια. Όταν  έσκαβαν οι καλόγεροι τ’ αμπέλια μαύριζε ο τόπος από τα ράσα τους, εξ ου και το όνομα του πηγαδιού «Καλογερικό».

«Τζίτζικας ελάλησε μαύρη ρόγα γυάλισε»

 

Ο Τρύγος. Χαρακτικό του Τάσου.

 

Οι τρυγητές με τα καπέλα τους και οι τρυγήτριες με τα ψάθινα καπέλα ή τα φακιόλια για την προστασία από τον ήλιο και τις φαρδιές φούστες, κόβουν και τραγουδούν, τραγουδούν, γελούν, κόβουν και τοποθετούν στο καλάθι τους: μαρκοπουλιώτικο, σαββατιανό, μαυρούδι, αραιό, τραγανό, φράουλο. (Φράουλο είχε το αμπέλι του παππού και του Γιάννη Νίκα (Τζάνη).

Κόβουν το σταφύλι από το κλίμα με το χέρι και αν το κοτσανάκι είναι σκληρό με ένα σουγιαδάκι. Απαιτητική, κοπιαστική εργασία, αλλά τους γεμίζει χαρά και ευεξία. Όταν τα κοφίνια γεμίσουν μεταγγίζονται από τα χέρια των νεαρών τρυγητών  στα αντρίκια. Εκεί οι νέοι και οι νέες  θα τσιμπολογήσουν τη ρόγα του σταφυλιού, θα κοιταχτούν, θα μεθύσουν με το κρασί της αγάπης και αργότερα θα παντρευτούν.

 

 «Μες τ’ αμπέλι και το κλίμα σ’ αγαπώ δεν είναι κρίμα»,

 «Και βάλαμε και μάρτυρες δυο βεργούλες κι ένα κλίμα, σ’ αγαπώ δεν είναι κρίμα».

 

Ο Τάσος Γανώσης με τα τρυγοκόφινα φορτωμένα.

Με τα ζώα μεταφέρονται στα πατητήρια (τους ληνούς). Εδώ γίνεται το πάτημα, η παραγωγή του χυμού, του γλαύκου, που είναι γνωστός ως μούστος. Ο μούστος ξεχειλίζει στο πατητήρι, θα μεταφερθεί στα καθαρά δρύινα βαρέλια, όπου θα προστεθεί μια ποσότητα μυρωδάτου ρετσινιού από το δάκρυ του πεύκου, για να ακολουθήσει η αλκοολική ζύμωση, που στη συνέχεια θα γίνει κρασί. Το κρασί είναι ένας ζωντανός οργανισμός που επηρεάζεται από την καθαριότητα και τη θερμοκρασία.

Τα πατητήρια πολλά: του Ιωσήφ Μερτύρη, του Μίμη Σκλαβούνου, του Μήτσου Οικονόμου, του Ηλία Παπαμιχαήλ, του Μίμη Κομμά, του Μιχάλη Παπαμιχαήλ (Γιαταγάνα), του Γιάννη Κόαση, του Γιάννη Νίκα κ.α. Οι ταβέρνες αγοράζουν το μούστο από τους αμπελουργούς, που περιμένουν τη σοδειά προκειμένου να εξασφαλίσουν ένα πολύ σημαντικό μέρος, αν όχι το ετήσιο εισόδημα της οικογένειας.

Αγγειογραφίες πλείστες από την αρχαιότητα, ερυθρόμορφα και μελανόμορφα αγγεία που κοσμούνται από παραστάσεις με θέμα το κρασί. Στους κλασικούς χρόνους ο θεσμός του κρασιού ήταν μέρος του συμποσίου, ενώ σύμβολα ιερά του Χριστιανισμού αποτελούν η «άμπελος και ο οίνος». Οι ληνοβάτες με τα κατακόκκινα ιμάτια από το πάτημα των σταφυλιών συμβόλιζαν του μάρτυρες της νέας θρησκείας, ενώ το πατητήρι, ο ληνός, συμβόλιζε τη θυσία του Θεανθρώπου και τη μαρτυρική του θυσία.

Ο μούστος θα μείνει στα βαρέλια με το μυρωδάτο ρετσίνι για να γίνει η οινοποίηση, θα βράσει και στη συνέχεια θα σφραγιστεί.

Κρασί, είναι το ποτό που με την επίκληση του Διονύσου οδηγεί τον άνθρωπο στον ενθουσιασμό, στο κέφι, στη δημιουργική ανάταση, όταν βέβαια πίνεται με μέτρο, γιατί ακολουθεί τότε το:

 «Κρασί σε πίνω για καλό, μα εσύ με πας στον τοίχο».

Σύμφωνα δε με τον Ορειβάσιο  «Το κρασί δίνει δύναμη και χαρά στην ψυχή και ηδονή».

Το κρασί, αποτελούσε το κυριότερο ποτό των αρχαίων Ελλήνων μετά το νερό. Απαραίτητο συμπλήρωμα στη διατροφή, μέσο ευωχίας, κοινωνικότητας και δυναμωτικό. Τον οίνον τον έπιναν νερωμένο «κεκραμένον», χωρίς την προσθήκη νερού ήταν «ο άκρατος οίνος». Τη θέση του Διονύσου στη συνέχεια κατέλαβε ο Άγιος Τρύφωνας, που εορτάζεται την 1η Φλεβάρη που αρχίζει και το κλάδεμα.

Το κλάδεμα του αμπελιού γίνεται κατά τους μήνες Ιανουάριο ή Φεβρουάριο ανάλογα και απαιτεί γνώση, ξεχωριστή τέχνη κι εμπειρία : «… γέρους και κλάδεψέ με…».  Ο αμπελουργός  ξέρει ποια μάτια καρπίζουν και ποιες βέργες κάνουν για καταβολάδες, ώστε να μην κοπούν. Το σκάψιμο ακολουθεί μετά το κλάδεμα και χρειάζεται γερά μπράτσα. Έσκαβαν οι εργάτες με την αξίνα, την αμπελαξίνα,  και έκαναν το χώμα μικρά βουναλάκια «τα κουτρούφια», ώστε να αερίζεται το χώμα και οι ρίζες του φυτού. Το σκάψιμο μια πολύ επίπονη εργασία γίνεται το μήνα Φλεβάρη, θέλει χέρια γερά: «Για βάλε νιους και σκάψε με…». Ακολουθεί το θειάφισμα ή ράντισμα με γαλαζόπετρα για τις τυχόν ασθένειες. Συνέχεια έχει το ξεβλάστωμα, αραίωμα: «… βάλε γριές μεσόκοπες να με βλαστολογήσουν…» Την άνοιξη ερχόταν η ανθοφορία, το μήνα Μάη τα τύλιγαν τα έκαναν «κατσούλα», «βάλε κορίτσι ανύπαντρα να με κορφολογήσουν…

«Να ‘μουν το Μάη μπιστικός, τον Αύγουστο δραγάτης» (λαϊκό τραγούδι)

Οι δραγάτες, ήσαν οι φύλακες των αμπελιών και της υπαίθρου. Η ζωή τους ήταν ευχάριστη μέσα στην αφθονία των καρπών, της ανθρώπινης εργασίας, στη δροσιά της υπαίθρου ψηλά στη δραγασιά του, να ορίζουν τ’ αμπέλια του χωριού.

Οι δραγάτες του χωριού μας ήσαν: Αριστείδης Φοίβας, Κώστας Κοτταράς, Σπύρος Παπαηλιού, Νίκος  Φοίβας, Αντρέας…,  Βουρλής, Αριστείδης Κοντόπουλος.

Ο παππούς μου τα καλοκαίρια έφτιαχνε στο ύψωμα, στη θέση Σπηλιά την καλύβα του και παρακολουθούσε από εκεί τα απλωμένα στον κάμπο αμπέλια. Όταν λοιπόν επρόκειτο να ξαπλώσει έκανε χωνί τις χούφτες του και φώναζε: «Ε! τι κάνεις εκεί, τώρα θα ‘ρθω…», προκειμένου να τρομάξει τον επίδοξο κλέφτη των σταφυλιών.

Ο παππούς κι ο Κώστας Κοτταράς (Καραθάνος) ήσαν δημοκρατικοί κι όταν άλλαξε η πολιτική κατάσταση τους έβγαλαν τραγούδι:

 

«Τον Τσαρό και Καραθάνο

θα τους στείλουμε για μπάνιο.

Αντρέας υπερήφανος,

δε θέλει άλλο ταίρι

γι αυτό τον έχουμε κι εμείς

χειμώνα καλοκαίρι»

 

Κική Κασνέστη – Σκούρτη, Βασίλης Προβελεγγάτος (Πρόσφυγας παρατσούκλι), Θεοδότη Κορδώνη – Σαρρή.

 

Η Τούλα Ραγιά-Ζαραφωνίτη θυμάται, ότι κάποια ποικιλία σταφυλιών την περνούσαν σε σχοινάκι που το άπλωναν στο δωμάτιο και διατηρούσαν τα σταφύλια για μεγάλο χρονικό διάστημα και συνεχίζει:

«Φράουλα είχε ο Γιάννης Νίκας (Τζάνης) και ο Αριστείδης Φοίβας (Τσαπάρας) από εκεί προμηθευόμαστε για γλυκό. Φτιάχναμε γλυκό φράουλο, βγάζαμε τα κουκούτσια με τη φουρκέτα των μαλλιών μία-μία ρόγα, φτιάχναμε και γλυκό σταφίδα, ενώ με το μούστο φτιάχναμε πετιμέζι, μουσταλευριά και μουστοκούλουρα.

Επειδή έπεφταν τα πουλιά και τα έτρωγαν έφτιαχναν στ’ αμπέλια σκιάχτρα. Η κυρά-Φλώρα η μάνα της Τασίας  Κουτσουρελάκη είχε ένα αμπέλι απέναντι από του Κοματά και δίπλα στο φουγάρο του Μέξη. Μαυροφορεμένη με ρόμπα και μαντήλι ολημερίς χτυπούσε δυο σίδερα για να φύγουν τα πουλιά. Ένα μεσημέρι περνούσε από εκεί ο Παναγιώτης Κουβαράς με το γαϊδούρι του για να πάει στο χτήμα του. Πετάχτηκε η κυρά Φλώρα με το μαύρο τσεμπέρι την είδε το γαϊδούρι του, τρόμαξε και έπεσε ξερό. Ο κτηνίατρος που έφεραν τους είπε, ότι έπαθε από το φόβο του ανακοπή».

Οι Ερμιονίτες ήσαν οινολάτρες. Είχαν άμεση πρόσβαση στο καλό κρασί του χωριού τους.

Εμείς αγοράζαμε καλό κρασί από τον Γιάννη Νίκα. Ήταν ψαράς στο επάγγελμα, αλλά και κτηματίας. Το αμπέλι του φυτεύτηκε από τον Γιάννη Κομπάκη που είχε και την ευθύνη της συλλογής των ποικιλιών. Η πρώτη παραγωγή έδωσε 28 φορτώματα σε σταφύλια. Κάθε φόρτωμα 4 αντρίκια. Έβγαλε 900 μπότσες μούστο (κάθε δερμάτινη μπότσα αντιστοιχούσε σε 2 περίπου οκάδες. Η παραγωγή του καλού κρασιού οφειλόταν στην ποικιλία: σιδερίτης, φράουλα, αραιό, βεσαλό, ροδίτη, νυχάτο λευκό και ροζ, σαβατιανό, μοσχάτο, μαυρούδι, σταφίδα, μαρκοπουλιώτικο, αλλά και στις οδηγίες του οινολόγου που τις κρατούσε πιστά με σεβασμό και προσήλωση. Ο γιός του Θανάσης που μου έδωσε και τις πληροφορίες  θυμήθηκε το επώνυμο του οινολόγου Ριζάκου, με μεταπτυχιακό την εποχή εκείνη στην οινολογία, που είχε το εργαστήριό του στην Πλατεία Ιπποδαμείας. Έφερνε το δείγμα του, έπαιρνε οδηγίες και αυθημερόν επέστρεφε να τις εκτελέσει. Όταν έβραζε ο μούστος έστελνε τη γυναίκα του να ανακατέψει. Στην περίπτωση που εκείνη λιποθυμούσε να μπορέσει αυτός να βοηθήσει, γιατί διαφορετικά θα ήταν αδύνατο να τον τραβήξει έξω εκείνη λόγω βάρους.

Οι ταβερνιάρηδες διάλεγαν σωστά σταφύλια για σωστή οινοποίηση, επένδυαν στο κρασί καλής ποιότητας. Στην ταβέρνα κανείς δεν πίνει μόνος του, θέλει δίπλα του τον δικό του άνθρωπο, το παρεάκι του, που θα μοιραστεί τις χαρές του και τις δυσκολίες της καθημερινότητας.

 

Το γλωσσάρι της οινοποίησης


Ζύμες: ζωντανοί μικροοργανισμοί υπεύθυνοι για την παραγωγή ενζύμων.

Ζύμωση: πολύπλοκη φυσική διαδικασία στη διάρκεια της οποίας τα σάκχαρα του μούστου μετατρέπονται σε αλκοόλ και διοξείδιο του άνθρακα με τη βοήθεια ζυμών και της υψηλής θερμοκρασίας.

Διοξείδιο του άνθρακα (CO2): αέριο που παράγεται στη διάρκεια της ζύμωσης.

Οινολάσπες: οι άχρηστες ζύμες, ένα παχύρευστο υπόλειμμα  που κάθεται στον πάτο του βαρελιού.

 

Παρασκευή Δημ. Σκούρτη

«Στην Ερμιόνη άλλοτε και τώρα», περιοδική έκδοση για την ιστορία, την τέχνη, τον πολιτισμό και την κοινωνική ζωή της Ερμιόνης, τεύχος 23, Νοέμβριος, 2018. 

 


Η Μουσικοχορευτική Παράδοση της Ερμιόνης

$
0
0

Η Μουσικοχορευτική Παράδοση της Ερμιόνης – Βιβή Σκούρτη


 

Ένα νέο βιβλίο της Βιβής Σκούρτη, το τρίτο στη σειρά, έρχεται να επιβεβαιώσει και να σφραγίσει τη μεγάλη αγάπη της συγγραφέως για την ιδιαίτερη πατρίδα της, την Ερμιόνη, γράφει σε σημείωμά του στο βιβλίο, ο εκπαιδευτικός και συγγραφέας Γιάννης Σπετσιώτης από την Ερμιόνη.

Και συνεχίζει:

Το περιεχόμενό του νοσταλγικό, χαρούμενο, ζωντανό, ξεχωριστό. Γεμάτο μουσικές, τραγούδια και χορούς, που πλημμύριζαν τους δρόμους, τις πλατείες, τις ταβέρνες και τα σπίτια της πόλης μας.

Δημοτικά, καντάδες και ρεμπέτικα, αλλά και συρτά με ονόματα παράξενα. Το καλαφάτικο και το συρτοπολίτικο, ο συλιβριανός και τα μιλλεούνια, όπως τα ονομάτιζαν αλλά και τα έπαιζαν, οι μακαρίτες οργανοπαίχτες Λεωνίδας και μπαρμπα- Λιάς (οι Νακαίοι), μια ζυγιά, Παναγιώτης και μαστρο-Γιάννης, (οι Φασιλήδες), η άλλη. Κοντά και οι μπάλοι, τα χασαποσέρβικα και οι καρσιλαμάδες έδιναν τον δικό τους ιδιαίτερο τόνο στις ολονύχτιες διασκεδάσεις του τόπου μας.

Καλλίφωνοι, ζωγράφοι… της πίστας και δεξιοτέχνες των ήχων και της πενιάς, όλοι τους μερακλήδες, έδιναν το παρών, στις συνάξεις του γλεντιού, λες κι ο ένας «μυριζόταν» πού ήταν ο άλλος, ανεβάζοντας το θερμόμετρο του κεφιού στα ύψη! «Ας πάει και το παλιάμπελο!», «έξω η φτώχεια και τα βάσανα!», φώναζαν οι … «έξω καρδιά» της παρέας βλέποντας τον μπαρμπα-Λιά να παίζει με το λα(γ)ούτο στην πλάτη και τον Παναγιώτη έτοιμο να «πετάξει», καθώς έσερνε τις δοξαριές καθισμένος στην άκρη της καρέκλας, σχεδόν πάνω στο ποδάρι της, ενώ η «χαρτούρα» έπεφτε βροχή!

Εμείς, μικροί τότε, με τεντωμένα αυτιά και γουρλωμένα μάτια απολαμβάναμε εκείνες τις …περίεργες αλλά ζυγισμένες εικόνες και καθώς μεγαλώναμε τις αναζητούσαμε όλο και περισσότερο μέχρι που γίναμε κι οι ίδιοι πρωταγωνιστές! Όλα αυτά τα αλησμόνητα κομμάτια της ερμιονίτικης μουσικοχορευτικής παράδοσης, που σιγά- σιγά χάνονται και ξεχνιούνται, θέλησε η Βιβή με γνώση, τρυφερότητα και ωριμότητα να τα συγκεντρώσει και με τον δροσερό βιβλιογραφικό της λόγο να μας τα παρουσιάσει, ταξιδεύοντάς μας σε πρόσωπα, κουβέντες και γεγονότα, που η «αθανασία της μνήμης» τα κρατά ακόμα ζωντανά.

Πηγές, τα προσωπικά της βιώματα, οι αφηγήσεις της κυρα- Θωμαΐτσας, της μητέρας της, οι αναμνήσεις φίλων και συγγενών που συχνά έλεγαν: «Τα γλέντια που κάναμε τότε, δεν γίνονται σήμερα ούτε κατά διάνοια!». Αλλά και οι προηγούμενες καταγραφές, έρευνες και μελέτες σχετικά με τη Μουσική Ιστορία της Ερμιόνης.

Στα προτερήματα του βιβλίου και το φωτογραφικό του υλικό! Φωτογραφίες πολλές, επιλεγμένες από το τεράστιο προσωπικό της αρχείο, του λόγου τεκμήρια και της μνήμης επένδυση, επιβάλλεται να αξιολογηθούν με έμφαση και προσοχή.

Έτσι, ώστε όλα όσα είδε, άκουσε, ένιωσε και έμαθε η συγγραφέας ταιριασμένα και αναλλοίωτα να παραδοθούν στις επόμενες γενιές.

 

Η Μουσικοχορευτική Παράδοση της Ερμιόνης

 

Στο οπισθόφυλλο του βιβλίου διαβάζουμε:

 

Θα ήταν ακατόρθωτο να χωρέσει η «ζωή» μέσα σε μερικές σελίδες. Κι όμως! Το τραγούδι και ο χορός είναι συνυφασμένα με την ίδια τη ζωή, γι’ αυτό και μπορούν να δώσουν ένα μικρό δείγμα της, που προσφέρεται για νέες προσεγγίσεις. Το ανά χείρας βιβλίο αποτελεί ένα ταξίδι στον χώρο και στον χρόνο, μία διεξοδική λαογραφική έρευνα και καταγραφή της μουσικοχορευτικής παράδοσης της Ερμιόνης, που περιγράφεται πολύ καθαρά, με βάση πρωτογενείς πηγές, καθώς παρατίθενται μαρτυρίες και συνοδεύεται από σπάνιο φωτογραφικό υλικό. Περιέχει προφορικό πολιτισμό, νοσταλγικά λησμονημένα τραγούδια, σημαντικές βιωματικές αφηγηματικές καταθέσεις και χαριτωμένα περιστατικά του παρελθόντος, καθώς στην καρδιά της Ερμιόνης υπήρχε κάθε είδους ταβέρνα, όπου λάμβαναν χώρα ολονύχτια γλέντια με λιτά γεύματα και κρασί χύμα από τ’ αμπέλια της ερμιονίτικης γης.

Όλα τούτα τα στοιχεία, πολύτιμα λαογραφικά ντοκουμέντα, συγκεντρώθηκαν με αγάπη, σεβασμό, υπομονή, και συνέπεια, με σκοπό οι αναγνώστες να ξαναζήσουν τις αλησμόνητες εκείνες στιγμές και να μεταλαμπαδεύσουν τις αξίες και το ήθος του παραδοσιακού μουσικού και χορευτικού μας πολιτισμού.

Στην πραγματικότητα τούτες οι αλησμόνητες στιγμές των ανθρώπων είναι κοινές σε κάθε τόπο της πατρίδας μας και συνδέονται άμεσα με τη μουσικοχορευτική του παράδοση. Προβάλλουν ένα παρελθόν που δεν υπάρχει πια. Γιατί η παράδοση ενός τόπου αποτελεί για εμάς μεγάλο πνευματικό κεφάλαιο, αλλά εξίσου σπουδαίο και σημαντικό αποτελεί και η μεταβίβαση τούτου του πλούτου της πατρίδας μας από γενιά σε γενιά, με τις λιγότερες εύλογες απώλειες και αλλοιώσεις.

 

ΣυγγραφέαςΣκούρτη, Βιβή

Eκδότης Άρτεον

ISBN  978 6188 348851

Έτος κυκλοφορίας 2019

Σελίδες 90

 

Περί της κατάταξης του Δήμου Ερμιόνης (1834 -1914)

$
0
0

Περί της κατάταξης του Δήμου Ερμιόνης (1834 -1914) – Γιάννης Μ. Σπετσιώτης


 

O Δήμος Ερμιόνης σχηματίστηκε σύμφωνα με το Β.Δ. της 28ης Απριλίου – 10ης Μαΐου 1834 (Φ.Ε.Κ. 19/Α/20.5.1834) «Περί της οροθεσίας και της εις δήμους διαιρέσεως του Νομού Αργολίδος και Κορινθίας». Κατατάχθηκε στην Γ’ κατηγορία με πληθυσμό «χιλίους εβδομήκοντα εννέα (1.079) κατοίκους» και έδρα την Ερμιόνη. Ο δημότης του ονομάστηκε Ερμιονεύς. Στον Δήμο Ερμιόνης ανήκαν, επίσης, το Θερμήσι, το Πλέπι, η Σαμπάριζα, το Μετόχι και η Μονή των Αγίων Αναργύρων, ενώ η σφραγίδα του Δήμου ήταν κυκλική χωρίς έμβλημα.

«Κατά βιβλιάριον έντυπον φέρον ημερομηνίαν 28 Δεκεμβρίου 1836» και υπογραφή «του επί των Εσωτερικών Γραμματέως Δρόσου Μανσόλα κατά την Επικράτειαν Διοικήσεως Δήμοι εν όλω τετρακόσιοι εξήκοντα οκτώ (468). Ο ολικός ούτος των Δήμων αριθμός διηρήτο κατ’ Επαρχίας και Νομούς κατά τον επόμενον πίνακα και έφερον τα ονόματα, άτινα εισί σημειωμένα εν τη αρμοδία σελίδι». [1]

Ο Νομός Αργολίδος είχε πέντε (5) επαρχίες:

α) Ναυπλίας (9 δήμοι),

β) Άργους (15 δήμοι),

γ) Τροιζηνίας (4 δήμοι),

δ) Σπετσών και Ερμιονίδος (4 δήμοι) και

ε) Ύδρας (1 δήμος).

Σύνολο: τριάκοντα τρεις (33) δήμοι.

Με το Β.Δ. της 12ης Ιανουαρίου 1837 ο αριθμός των τετρακοσίων εξήντα οκτώ (468) δήμων της Ελλάδας περιορίστηκε σε διακοσίους εξήκοντα πέντε (265).

Τέσσερα χρόνια αργότερα με το Β.Δ. της 24ης Δεκεμβρίου 1841 (5 Ιανουαρίου 1842), το οποίο δεν δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, [2] τμήμα του Δήμου Διδύμων (Δίδυμο, Καρακάσι, Τσουκαλιά, Λουκαΐτι, Σαλάντι, Καψοσπίτι, η Μονή του Προδρόμου/Σταϋλια) συγχωνεύθηκε στον Δήμο Ερμιόνης, ενώ οι δήμοι του Νομού Αργολίδος μειώθηκαν από τριάντα τρεις (33) σε είκοσι οκτώ (28). [3]

Μετά τη συγχώνευση και την προσθήκη του νέου τμήματος, όπως ήταν φυσικό, ο πληθυσμός του νέου Δήμου αυξήθηκε. Σύμφωνα λοιπόν με τον νόμο, έπρεπε ο Δήμος να αλλάξει τάξη και να καταταγεί από την Γ΄ στη Β΄, καθώς υπερέβαινε τους δύο χιλιάδες (2.000) κατοίκους. Η νέα κατάταξη του δήμου, αν και δεν βρίσκεται πουθενά δημοσιευμένη, φαίνεται πως έγινε. Στο υπ’ αριθμ. 1486/10 Μαρτίου 1851 έγγραφο του Νομάρχη Αργολιδοκορινθίας Κωνσταντίνου Ράδου προς το Υπουργείο των Εσωτερικών, όπου αναφέρονται τα αποτελέσματα των εκλογών (1851), αναγράφεται η φράση «του άρτι προβιβασθέντος Δήμου Ερμιόνης». [4]

Με το Β.Δ. της 29ης Ιουλίου 1866 (εν Κερκύρα), Φ.Ε.Κ.60/29 Αυγούστου 1866 «Περί διαιρέσεως του δήμου Ερμιόνης εις δήμους Διδύμων και Ερμιόνης» ανασυστάθηκε ο Δήμος των Διδύμων και απέσπασε από τον Δήμο Ερμιόνης το τμήμα που είχε συγχωνευθεί σ’ αυτόν το 1841.  Έδρα του μεν Δήμου Διδύμων ορίστηκε η κωμόπολη Δίδυμοι του δε Δήμου Ερμιόνης η κωμόπολη Ερμιόνη (Καστρί), όπως αναφέρεται.

«Αμφότεροι δε κατατάσσονται εις την Γ΄ τάξιν ως έχοντες πληθυσμόν ο μεν δήμος Διδύμων ψυχών χιλίων ενενήκοντα έξη (1.096), ο δε της Ερμιόνης ψυχών χιλίων τετρακοσίων εξήκοντα πέντε (1.465).

Τέσσερα χρόνια αργότερα με το υπ’ αριθμ.480/15 Ιουλίου 1870 έγγραφό του «περί προβιβασμού του δήμου Ερμιόνης εις την Βα  τάξιν [5] προς τον Έπαρχον Σπετσών ο δήμαρχος Ερμιόνης Γεώργιος Καραγιάννης αναφέρει μεταξύ άλλων και τα εξής:

«Ο δήμος Ερμιόνης και μετά τον ανασχηματισμόν του δήμου Διδύμων έπρεπε να διατηρήση την δευτεροβάθμιον θέσιν του [6] ως έχων ψυχάς περισσοτέρας των δύο χιλιάδων (2.000). Απορούμεν πώς (έγινε;) το λάθος τούτο με τον πληθυσμόν» και αναφέρονται «εις το διάταγμα ψυχαί (δήθεν) χίλιαι τετρακόσιαι εξήκοντα πέντε (1.465) εξ ού βεβαίως και υπεβιβάσθη η τάξις του δήμου από την Βαν  εις την Γην  τάξιν».

Στη συνέχεια ζητεί άμεσα τον προβιβασμό του Δήμου στην επόμενη τάξη, αφού έχει δύο χιλιάδες έντεκα κατοίκους (2.011) και καλύπτει τις προϋποθέσεις του άρθρου 7 του από 27 Δεκεμβρίου 1833 «περί συστάσεως των Δήμων» νόμου.

Στις 10 Ιανουαρίου 1871 και ενώ το θέμα δεν είχε προωθηθεί από τον Έπαρχο, ακολουθεί το υπ’ αριθμ. 9 έγγραφο του δημάρχου Ερμιόνης Γεωργίου Καραγιάννη προς το Υπουργείο Εσωτερικών για τον όσο το δυνατόν ταχύτερο προβιβασμό του Δήμου. Ο Δήμαρχος διαμαρτύρεται, μάλιστα, προς τον Υπουργό ότι ενώ έχει ενημερώσει τον Έπαρχο για την προαγωγή του Δήμου σύμφωνα με τον ισχύοντα νόμο, εν τούτοις μέχρι σήμερα δεν έχει προχωρήσει το θέμα και ούτε έχει λάβει κάποια απάντηση. Παρακαλεί δε τον Υπουργό να μεριμνήσει ώστε να αποκατασταθεί η αδικία, αφού ο δήμος πληροί όλες τις προϋποθέσεις του προβιβασμού του.

Στο ίδιο έγγραφο το οποίο φέρει αριθ. πρωτ. 2390/22 Ιανουαρίου 1871 (προς το Υπουργείο των Εσωτερικών) υπάρχουν τρεις διευκρινιστικές διαδοχικές σημειώσεις, μάλλον του Υπουργού, αναφερόμενες στον πληθυσμό του Δήμου Ερμιόνης κατά τις επίμαχες χρονολογίες (1861 και 1870).[7]

Με το Β.Δ. της 1ης Σεπτεμβρίου 1871 (Φ.Ε.Κ.6/1872) ο δήμος Ερμιόνης προβιβάζεται στη Βα τάξη «ως έχων πληθυσμόν δύο χιλιάδας εκατόν έντεκα (2.111) κατοίκους κατά τον επίσημον πίνακα του πληθυσμού των Δήμων του Κράτους δημοσιευθέντα εις το υπ’ αριθμ. 23 φύλλον της Εφημερίδος της Κυβερνήσεως».[8]

Τρεις μήνες νωρίτερα με το Β.Δ. της 5ης Ιουνίου 1871 (Φ.Ε.Κ.47, σελ.331) είχε καθοριστεί και το έμβλημα της σφραγίδας του Δήμου, επιλεχθέν από τον αρχαιολόγο Π. Ευστρατιάδη. [9]  Η σφραγίδα είχε κυκλικό σχήμα, με «άνδρα άγοντα βουν» στο κέντρο και περιμετρικά τις λέξεις «Δήμος Ερμιόνης».

Η Ερμιόνη παρέμεινε ως Δήμος μέχρι το 1914, καθώς αναβλήθηκαν οι δημοτικές εκλογές του 1912 λόγω της κήρυξης των Βαλκανικών Πολέμων. Ήδη, είχε ψηφιστεί ο νέος νόμος ΔΝΖ΄(4057) της 14ης Φεβρουαρίου 1912 «Περί συστάσεως Δήμων και Κοινοτήτων».

Σύμφωνα λοιπόν με το Β.Δ. που δημοσιεύτηκε στο Φ.Ε.Κ.282/31 Αυγούστου 1912 §4 «Περί αναγνωρίσεως δήμων και κοινοτήτων εν τω Νομώ Αργολίδος και Κορινθίας» αναγνωρίστηκε η Ερμιόνη ως Κοινότητα «έχουσα υπέρ τους τριακοσίους (300) κατοίκους και σχολείον στοιχειώδους εκπαιδεύσεως».

Με το ίδιο Φ.Ε.Κ.§6 «Περί προσαρτήσεως εις τον δήμον και τας κοινότητας του νομού Αργολίδος και Κορινθίας συνοικισμών του νομού τούτου» προσαρτήθηκαν στην Κοινότητα Ερμιόνης «ο συνοικισμός Θερμησία (πρώην Δήμου Ερμιόνης) και η Μονή των Αγίων Αναργύρων (πρώην Δήμου Ερμιόνης)».

Αξιοσημείωτο είναι πως το ανωτέρω Β.Δ. φέρει την υπογραφή του Υπουργού των Εσωτερικών Εμμανουήλ Ρέπουλη από το Κρανίδι. Η Ερμιόνη ως Κοινότητα διατηρήθηκε μέχρι και το έτος 1994.

 

Υποσημειώσεις


 

[1] Γ.Α.Κ. Συλλογή Βλαχογιάννη, Καταλ. Ε΄, κυτ. 34, αρ. 928.

[2] Γ.Α.Κ. Οθωνικό αρχείο Υπουργείο Εσωτερικών, Φ.102.

[3] Γ.Α.Κ. Συλλογή Βλαχογιάννη, Καταλ. Ε΄, κυτ. 34 «Δήμοι Αργολιδοκορινθίας τεσσαράκοντα πέντε (45) (28 και 17)».

[4] Γ.Α.Κ. «Αρχείο Γραμματείας Εσωτερικών», Φακ. 1411 (Η φράση αυτή, κατά τη γνώμη μας, δεν θα μπορούσε να σημαίνει άλλο παρά «τον προβιβασμόν» του δήμου στην επόμενη τάξη, εκτός αν εννοούσε, πράγμα απίθανο, αποκλειστικά τη γεωγραφική του επέκταση).

[5] Γ.Α.Κ. «Υπουργείο Εσωτερικών», Φακ. 1596, Περίοδος Γεωργίου Α’.

[6] Η φράση του εγγράφου έπρεπε «να διατηρήση την δευτεροβάθμιον θέσιν του» νομίζω πως ενισχύει ακόμη περισσότερο την άποψή μας ότι ο Δήμος Ερμιόνης από το 1850 – 1866 ανήκε στη Β΄ τάξη.

[7] Γ.Α.Κ. «Υπουργείο Εσωτερικών», φακ.1596, Περίοδος Γεωργίου Α΄.

[8] Θεοδόσης Απ. Γκάτσος – Γιάννης Μ. Σπετσιώτης: «Ποιος ήταν ο Δήμαρχος Ιωάννης Γεωργ. Οικονόμου;», Άρθρο στο περιοδικό «στην Ερμιόνη άλλοτε και τώρα» τεύχ. 22, Μάρτιος 2018.

[9] Αρχαιολογική Εταιρεία, αρχ. Π.Ε. αριθμ. Πρωτ. Γ.Ε. αρχαιοτήτων 943.

 

Γιάννης Μ. Σπετσιώτης

 

Σταμάτης Αδριανού Μήτσας –  «Η ιστορική και έντονα συγκινησιακή του ομιλία από το βήμα της Βουλής των Ελλήνων»

$
0
0

Σταμάτης Αδριανού Μήτσας –  «Η ιστορική και έντονα συγκινησιακή του ομιλία από το βήμα της Βουλής των Ελλήνων»


 

Σταμάτης Μήτσας: ζωγραφική σε ξύλο, έργο του Γιάννη Διαμαντάκη.

Με αφορμή την επέτειο των 145 χρόνων από τον θάνατο του Ερμιονίτη Ήρωα της επανάστασης του 1821 και στη συνέχεια Συνταγματάρχη της φάλαγγας και βουλευτή της επαρχίας Ερμιονίδος καπετάν Σταμάτη Αδριανού Μήτσα (1800 – 27 Φεβρουαρίου 1874), δημοσιεύουμε «το ακόλουθο σύντομον μεν αλλ’ εκφραστικότατον λογίδριον» δείγμα ήθους, θάρρους και παρρησίας του άνδρα! Καθώς νομίζουμε πως τα σχόλια περιττεύουν, μένουμε στα όσα αναφέρονται στο εν λόγω δημοσίευμα.

«Η ιστορία διεφύλαξε την ομιλίαν του χωρικού του Δουνάβεως επί των Αυτοκρατόρων της Ρώμης. Του ατρομήτου Μίτσα η συνηγορία υπέρ του Κολοκοτρώνη σύντομoς μεν αλλ’ εκφραστική έχει τύπους καλλονής υψίστους. Την 15 Δεκεμβρίου προκειμένης της εκλογής Καρυταίνης παρέστη εις το βήμα της Βουλής ο Ταγματάρχης Μίτσας, Βουλευτής Ερμιονίδος, ανήρ αναστήματος μεσαίου, έχων στέρνα πλατύτατα, μύστακας πηχηαίους, βλέμμα βλοσυρόν και πλήρες ζωής, κόμην μακράν, ως των ηρώων της Ιλιάδος και φέρων τα ενδύματα του πολέμου, την φουστανέλαν και το φέσιον· εξήγαγε το κάλυμμα της κεφαλής, εζήτησε πρώτος τον λόγον· είπεν ότι ολίγα ομιλήσει περί της αποκλείσεως του Κολοκοτρώνου από της Βουλής· και έπειτα είπε ταύτα:

Κύριοι! Εγώ και τους Δελιγιαναίους γνωρίζω, και γέρους και νέους, και εις τον Πλαπούτα και τον Κολοκοτρώνην έχω μεγάλο σέβας. Πέρσι όμως θυμάστε ότι μας έφεραν ένα νομοσχέδιον δια το κριθάρι των ίππων μερικών αγωνιστών. Τότε ήλθεν εις τον ύπνο μου ο Γέρος της Πελοποννήσου με πλήθος αγωνιστάς σκοτωμένους και λαβωμένους, και μου είπε:

  • Γιατί δεν μας δίδετε κ’ εμάς το ταΐνι μας; Γιατί μας λησμονήσετε τόσω γλήγορα;
  • Τι φταίμ’ εμείς, αρχηγέ; Αυτός που τα μοιράζει φταίει.
  • Αμ’ πούθεν είν’ αυτός;
  • Να, ένας Φράγκος, πού ξέρω ’γω.

Τότε μ’ εκύτταξε λυπημένος, και εθύμωσε κ’ έφυγε. Τώρα φοβούμαι πάλι μην έλθη και μ’ ερωτήση:

  • Εδώ κάνετε Βουλή δια την Πατρίδα· πώς δεν βλέπω και κανέναν από τη φάρα μας; Πρώτα επροφασίζουσουν ότι ο υπουργός ήτο ξένος· τώρα πού είναι ο Μιαούλης, ο Μπότσαρης, ο Ζαΐμης, ο Κουντουριώτης, ο συναγωνιστής Ρήγας και άλλοι, γιατί δεν βλέπω και κανένα Κολοκοτρώνη μαζί σας;

Λέγω να του αποκριθώ ότι δεν έχει ψήφους στον τόπο του. Όμως φοβούμαι μη μου ειπή:

  • Αμ’ πως εις το Βαλτέτσι είχαμε ψήφους για θάνατο ή ζωή· Στην Πάτρα είχαμε όταν τσακίσαμε τον Κακλαμάν-Πασσά, κ’ εφώναξαν οι Τούρκοι: «Ραι, Κολοκοτρώνη!» Πώς στο χαλασμό του Δράμαλη με 32.000 Τουρκιά είχαμε ψήφους· εις του Μπραϊμη είχαμε, και τώρα δεν έχομε;

Τι να του αποκριθώ τότε, Κύριοι; Στο κίνημα του 1854 άμα εφθάσαμε στον Αρμυρό, αμέσως οι Τούρκοι για τον Κολοκοτρώνη μ’ ερώτησαν, και ένας-ένας μου έλεγε:

  • Ήλθε κανένας από τη φάρα του;
  • Σας λέγω λοιπόν, ότι δεν μας κάμει τιμήν να μην ήναι στη Βουλή και κανένας Κολοκοτρώνης, και όπως θέλετε κάμετε.

 

Τα δάκρυα συνώδευσαν την ειλικρινή ταύτην και Ομηρικήν ομιλίαν του γέροντος τούτου στρατιώτου, αναμνησθέντος της εποχής του αγώνος. Η Βουλή συνεκινήθη σύμπασα!»

Σημ. Ο δεύτερος Βουλευτής Ερμιονίδας σ’ εκείνη τη βουλευτική περίοδο ήταν ο Ανδρέας Ζέρβας από το Κρανίδι.

 

Γιάννης Μ. Σπετσιώτης

Η «αξιολόγηση» των παραστατών αρχιερέων της Γ΄ Εθνοσυνέλευσης (Ερμιόνη – Τροιζήνα)

$
0
0

Η «αξιολόγηση» των παραστατών αρχιερέων της Γ΄ Εθνοσυνέλευσης (Ερμιόνη – Τροιζήνα) – Γιάννης Μ. Σπετσιώτης


 

Είναι γνωστό πως στην Γ΄ Εθνοσυνέλευση «κατ’ επανάληψη» της Ερμιόνης συμμετείχαν οι παρακάτω πέντε αρχιερείς:

Θεοδώρητος Βρεσθένης (1787-1843). Ελαιογραφία, Εθνικό Ιστορικό Μουσείο. Αγωνιστής της επανάστασης του 1821 και πολιτικό πρόσωπο των πρώτων ελεύθερων χρόνων του νέου ελληνικού κράτους.

Κορίνθου Κύριλλος, Τριπόλεως Δανιήλ, Ρέοντος Διονύσιος, Βρεσθένης Θεοδώρητος και Ανδρούσης Ιωσήφ [1]. Στην Εθνοσυνέλευση της Τροιζήνας με τους παραπάνω αρχιερείς συμμετείχε ως πληρεξούσιος και ο επιχώριος Μητροπολίτης ο Δαμαλών Ιωνάς.

Κατάσταση του έτους 1834 που εντοπίσαμε στα Γ.Α.Κ. περιέχει, μεταξύ άλλων πληροφοριών, σύντομα «βιογραφικά» σημειώματα των αρχιερέων εκείνων καθώς και ορισμένα στοιχεία «αξιολόγησης» της προσωπικότητάς τους.

 

Μητροπολίται

  1. Κορίνθου Κύριλλος, Πελοποννήσιος, επροβιβάσθη από επίσκοπος Μαλτσίνης τω 1819 ηλικίας 65 ετών. Αμαθής και διαγωγής αρχιερατικής.
  2. Ρέοντος και Πραστού Διονύσιος Βυζάντιος, χειροτονηθείς τω 1813 ηλικίας 50 ετών, πεπαιδευμένος και διαγωγής ανεπιλήπτου.

Επίσκοποι

  1. Ανδρούσης Ιωσήφ, Πελοποννήσιος, χειροτονηθείς τω 1806, ηλικίας 64 ετών, πεπαιδευμένος και εναρέτου βίου.
  2. Βρεσθένης Θεοδώρητος, Πελοποννήσιος, χειροτονηθείς τω 1818, ηλικίας 45 ετών απαίδευτος.
  3. Δαμαλών Ιωνάς, Πελοποννήσιος, χειροτονηθείς τω 1803 ηλικίας 65 ετών, ημιμαθής, διαγωγής αμέμπτου.
  4. Καρύστου Νεόφυτος, Κάρυστος, προβιβασθείς ηλικίας 48 ετών, αμαθής, διαγωγής αποδεδειγμένης ανεπιλήπτου. Ο Νεόφυτος υπογράφει και το τελευταίο κοινό πρακτικό των συνεδριάσεων (Ερμιόνης – Τροιζήνας).

Εν Τροιζήνι την 5ην Μαΐου 1827

Για τον Τριπόλεως και Αμυκλών Μητροπολίτη Δανιήλ ο οποίος το 1819 αντικατέστησε στη Μητρόπολη αυτή «τον δια σκευωρίας των εντοπίων εκδιωχθέντα Μητροπολίτην Διονύσιον», άλλα στοιχεία δεν έχουν καταγραφεί.

Τέλος, νομίζω, είναι σκόπιμο να υπογραμμίσω και τα εξής:

Οι παραπάνω επτά Ιεράρχες αλλά και οι υπόλοιποι σαράντα πέντε, που συμπεριλαμβάνονται στην κατάσταση (σύνολο πενήντα δύο), εκείνων των χρόνων, μπορεί ορισμένοι να μην ήξεραν γράμματα ήσαν όμως όλοι τους «διαγωγής αποδεδειγμένης ανεπιλήπτου». Αυτό ας το κρατήσουμε!

 

Υποσημέιωση


 

[1] Ο Γιάννης Αγγ. Ησαΐας στο βιβλίο του «Η Γ΄ Εθνοσυνέλευση, κατ’ επανάληψη, στην Ερμιόνη…» αναφέρει (σελ.173) ότι μεταξύ των παραστατών αρχιερέων ήταν και ο Καρύστου Νεόφυτος.

 

Γιάννης Μ. Σπετσιώτης

 

Στην Ερμιόνη παρουσιάζεται το ιστορικό δράμα «Νικόλαος Γαλάτης» του Σπύρου Ευαγγελάτου

$
0
0

Στην Ερμιόνη παρουσιάζεται το ιστορικό δράμα «Νικόλαος Γαλάτης» του Σπύρου Ευαγγελάτου


 

Το Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο Ερμιόνης και ο Θεατρικός Όμιλος Ερμιονίδας παρουσιάζουν το ιστορικό δράμα του Σπύρου Ευαγγελάτου «Νικόλαος Γαλάτης» σε διασκευή Τίνας Αντωνοπούλου και σκηνοθεσία Δημήτρη Σίδερη, το Σάββατο 23 Μαρτίου 2019 στο Πνευματικό Κέντρο Ερμιόνης. Συμμετέχει το Γυμνάσιο και το Λύκειο Ερμιόνης.

Η εκδήλωση γίνεται στο πλαίσιο των επετειακών εκδηλώσεων για τη Γ’ Εθνοσυνέλευση  (1827) στην Ερμιόνη.

Σπύρος Α. Ευαγγελάτος

O σκηνοθέτης Σπύρος Α. Ευαγγελάτος (1940-2017) υπήρξε ένας από τους  σημαντικότερους σκηνοθέτες του Ελληνικού θεάτρου, πανεπιστημιακός δάσκαλος και Ακαδημαϊκός. Σπουδαίος δημιουργός, με πλήθος σκηνοθεσίες στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Διετέλεσε Καλλιτεχνικός Διευθυντής του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος  (1977-1980).

Συνεργάστηκε με το ΚΘΒΕ για πρώτη φορά το 1964, με τη διπλή ιδιότητα του θεατρικού συγγραφέα και σκηνοθέτη, παρουσιάζοντας το ιστορικό δράμα «Νικόλαος Γαλάτης», με την οποία το ΚΘΒΕ συμμετείχε στις εκδηλώσεις για τον εορτασμό της 25ης Μαρτίου.

 

Νικόλαος Γαλάτης

Φιλική Εταιρεία

Ο Νικόλαος Γαλάτης γεννήθηκε το 1792 στην Ιθάκη. Στη Φιλική Εταιρεία τον μύησε στις 7 Ιουλίου 1816 στην Οδησσό ο Σκουφάς, λίγο μετά την ίδρυσή της. Τον Σκουφά, στην κυριολεξία, τον κατέκτησε ο Γαλάτης με την ευφυΐα του.

Ο Τσακάλωφ, φέρεται ως κατηγορών τον Γαλάτη, ότι ζητούσε χρήματα από την Εταιρεία, άλλως θα τους πρόδιδε στην Πύλη. Λέγεται, επίσης, ότι ο Γαλάτης ήθελε να του δώσουν το Ταμείο και τα Αρχεία της Εταιρείας, για να είναι αυτός το «Κέντρον». Και τότε κατά τον Πατριαρχέα, οι Φιλικοί γνωμοδότησαν για το θάνατό του.

Αυτός που εξετέλεσε, κατ’ εντολήν των Φιλικών, τον Γαλάτη, ήταν ο Παναγιώτης Δημητρακόπουλος, ο οποίος είχε υπηρετήσει στα στρατιωτικά σώματα των ξένων στα Επτάνησα. Επειδή δεν μπορούσαν να τον σκοτώσουν στην Πόλη, χάλκευσαν, το 1819, μια αποστολή στο Μοριά, όταν ο Γαλάτης ήλθε με τον υπηρέτη του, όπου τον σκότωσε ο Δημητρακόπουλος, που ήξερε από όπλα. Ο φόνος έγινε στην Ερμιονίδα. Ο Τσακάλωφ που παρευρίσκετο, φυγαδεύτηκε πρώτα στη Μονεμβασιά και από εκεί στη Μάνη και Ιταλία…

Σάββατο 23 Μαρτίου 2019 και ώρα 8:00 μ.μ. Πνευματικό Κέντρο Ερμιόνης (Συγγρού).

Η παράσταση Θα επαναληφθεί τη Δευτέρα 25 Μαρτίου 2019 την ίδια ώρα και στον ίδιο χώρο.

Συνδιοργάνωση: Δήμος Ερμιονίδας

Σχετικά θέματα:

 

 

 

Αδριανός Ι. Μήτσας – Ο Γενάρχης της ένδοξης οικογένειας των Μητσαίων

$
0
0

Αδριανός Ι. Μήτσας – Ο Γενάρχης της ένδοξης οικογένειας των Μητσαίων – Γιάννης Μ. Σπετσιώτης


 

Η οικογένεια των Μητσαίων, σύμφωνα με την παράδοση, έλκει τη μακρινή καταγωγή της από την ιστορική Χειμάρρα της Βορείου Ηπείρου. Οι πρόγονοί τους λέγεται πως πήραν μέρος στη μεγάλη ναυμαχία της Ναυπάκτου, στις 7 Οκτωβρίου 1571. Εκεί, αντιμέτωποι βρέθηκαν ο ενωμένος στόλος των Ισπανών, Βενετών κ.λπ. με τον Τουρκικό στόλο ενισχυμένο με αλγερινά πλοία. Η περίφημη ναυμαχία έληξε με τη νίκη των συμμαχικών δυνάμεων και έτσι αναχαιτίστηκε ο επεκτατισμός των Οθωμανών στην Ευρώπη. Στη συνέχεια οι Μητσαίοι μετακινήθηκαν στην Πελοπόννησο, κάποιοι έφτασαν στην Ερμιονίδα και εγκαταστάθηκαν μόνιμα στην Ερμιόνη, απασχολούμενοι, κατά τα προεπαναστατικά χρόνια, με τη ναυτιλία, το εμπόριο αλλά και την πειρατεία.

Το επώνυμο της οικογένειας, «Μήτζας» αρχικά και κατόπιν «Μήτσας», φαίνεται να προέρχεται από τη λέξη «μίντζα», το εργαλείο, δηλαδή, με το οποίο άναβαν το μπουρλότο. Ίσως κάποιος από τους προγόνους τους να ήταν τρανός μπουρλοτιέρης. Έτσι, με τα χρόνια, φαίνεται ότι το παρατσούκλι έγινε επίθετο. [1]

Πατριάρχης της οικογένειας ήταν ο αυστηρός και θαρραλέος καραβοκύρης Αδριανός Ι. Μήτσας. Ένας πανέξυπνος και δραστήριος άνθρωπος, που άφησε ανεξίτηλο το αποτύπωμά του στον τόπο μας, το τελευταίο τέταρτο του 18ου έως τις αρχές του 19ου αιώνα. Στη μικρή κοινωνία της Ερμιόνης, ο καπετάν Αδριανός έζησε σαν άρχοντας απολαμβάνοντας πλουσιοπάροχα τιμές και ευρύτατη αναγνώριση. Παντρεμένος με την Κρανιδιώτισσα αρχοντοπούλα Θεοδότη ή Θεοδώρα (;) της γνωστής εύπορης οικογένειας Σαρρή, απέκτησαν δυο γιους, τον Γιάννη και τον Σταμάτη, μετέπειτα οπλαρχηγούς και καπεταναίους της Ελληνικής Επανάστασης.

Ο καπετάν Αδριανός αναζητούσε συχνά και αξιοποιούσε τις νέες επαγγελματικές ευκαιρίες, νόμιμες και παράνομες, που του παρείχαν οι καιροί, θέλοντας να επεκτείνει και να προστατέψει την επιχειρηματική και εμπορική του δράση, που έφτανε μέχρι τη θαλάσσια πειρατεία, Έτσι έχτισε τον γνωστό ανεμόμυλο στην ανατολική άκρη της πόλης, στο «μάτι των ανέμων», λίγα μέτρα πάνω από τη θάλασσα.

Ο «Μύλος του Μπιστιού», όπως συνηθίσαμε να τον λέμε, είναι ένα επιβλητικό απομονωμένο οικοδόμημα χτισμένο τη δεκαετία 1780-1790. Έχει σχήμα κυλινδρικό με χοντρό τοίχωμα και δίνει την εντύπωση ενός ισχυρού προμαχώνα. Η πρόσβαση στον Μύλο από στεριά και θάλασσα δεν ήταν καθόλου εύκολη υπόθεση για τους παντός είδους σφετεριστές, πειρατές και ληστές αλλά και τους «περίεργους», καθώς απολάμβανε μιας φυσικής όσο και «μυστικής» προστασίας. Από τη μια οι απόκρημνοι ρυτιδωμένοι πέτρινοι όγκοι επάνω ακριβώς από τις ακτές του Ερμιονικού κόλπου έκαναν την αναρρίχηση αρκετά δύσκολη. Εμπόδιζαν τους επίδοξους και ανεπιθύμητους «επισκέπτες» να σκαρφαλώσουν και να φτάσουν στον Μύλο, καθώς θα γίνονταν εύκολα αντιληπτοί από τους φύλακες και βίαια θα απωθούνταν.

 

Ο Μύλος του Μπιστιού.

 

Από την άλλη, λίγα μέτρα παρακάτω, ανάμεσα σε απότομα βράχια, βρισκόταν το κρησφύγετο της τρομερής Βιτόριζας, στοιχειό της Ερμιόνης, που παραμόνευε καρτερικά τους «αδιάκριτους και απερίσκεπτους επισκέπτες», γιατί τρεφόταν αποκλειστικά με ανθρώπινο κρέας. Ποιος θα τολμούσε, λοιπόν, να πλησιάσει σ’ εκείνο το μέρος ιδιαίτερα τη νύχτα;

Μετά τον θάνατο του Αδριανού Μήτσα και του γιου του καπετάν Γιάννη, όπως έχει ειπωθεί, ο Μύλος περιήλθε στην κατοχή της κόρης του δεύτερου, Θεοδώρας, μετέπειτα συζύγου του Δημήτρη Νικολάου, ο οποίος διετέλεσε και Δήμαρχος Ερμιόνης.

Την ίδια περίπου εποχή με τον Μύλο του Μπιστιού (πριν από το 1770 υποστηρίζουν ορισμένοι) ο καπετάν Αδριανός έκτισε στα Μαντράκια τον περιώνυμο «Πύργο του Κουλέ», από την αρβανίτικη λέξη «κούλια», που θα πει αμυντικός πύργος. [2]

Μια πραγματική αετοφωλιά σκαρφαλωμένη πάνω στη βραχώδη πλαγιά, απροστάτευτη από τον νοτιά και τη σοροκάδα. Ένας Πύργος ιερός και μυστηριώδης, περιχαρακωμένος, λιτός και απρόσιτος, που έμελλε να κλείσει μέσα του κομμάτια της νεότερης ιστορίας του τόπου μας και της Ελλάδας.

Πρόκειται για ένα απροσπέλαστο κτίσμα δίπατο [3] με υπόγειο σκοτεινό. Κάθε όροφος ήταν ένας ενιαίος χώρος 29 τετραγωνικών μέτρων, με εσωτερική ξύλινη σκάλα, τον καταρράχτη με την καταπακτή του που διευκόλυνε την επικοινωνία. Στο μεγάλο δωμάτιο του πρώτου ορόφου υπήρχε τζάκι χαμηλό για πολλές χρήσεις, κυρίως για την κατασκευή της πυρίτιδας (μπαρουτιού) και άλλων εκρηκτικών και πολεμικών υλών. Δυο παράθυρα στον επάνω όροφο κι ένα στον κάτω, κοιτούν τον νοτιά. Ένα ακόμα τοξωτό παράθυρο φτιαγμένο με πέτρα που υπήρχε δυτικά στον επάνω όροφο, καθώς δείχνουν τα σημάδια, είναι  κλεισμένο από παλιά.

Ο Πύργος επικοινωνούσε με την κύρια κατοικία που βρισκόταν ακριβώς από κάτω, με τρία πέτρινα σκαλιά και πορτάκι, που οδηγούσε στη μικρή βραχώδη αυλή του σπιτιού. Μπροστά από το σπίτι απλωνόταν το πέτρινο μαντράκι των Μητσαίων, που διευκόλυνε την ασφαλή προσάραξη των πλοίων και εξυπηρετούσε τα πληρώματα στην αποβίβαση και τη μεταφορά των εμπορευμάτων.

Η εντοιχισμένη πλάκα (1830) στο σπίτι της οικογένειας Δ. Τουτουντζή.

Σ’ αυτό το καστρόσπιτο που μοιάζει με απόρθητο φρούριο, με πολεμίστρες και κρυψώνες, ο καπετάν Μήτσας στέγαζε την οικογένειά του, καθώς φημολογείται, για να είναι ασφαλής και προστατευμένη, όταν αυτός απουσίαζε στα πολύμηνα μακρινά ταξίδια του από την Οδησσό μέχρι τη Μασσαλία! Στον ίδιο χώρο οι Μητσαίοι φύλαγαν τρόφιμα και πολεμοφόδια, απαραίτητα σε αποκλεισμούς και ένοπλες συρράξεις, αλλά και άλλα πολύτιμα αντικείμενα.

Σήμερα υπάρχει μόνο ο Πύργος ανακαινισμένος, [4] με μπαλκόνι με ξύλινη περίφραξη κι ένα μεταγενέστερο σύγχρονο ξέχωρο χτίσμα στα βορειοανατολικά του, καθώς το σπίτι κάηκε από τους Γερμανούς στις 6 Απριλίου του 1944, την εβδομάδα του Λαζάρου, [5] έτσι χάθηκε «διά παντός» ένα ιστορικό χτίσμα της ιδιαίτερης πατρίδας μας. Απέμεινε η εντοιχισμένη, αναμνηστική πλάκα με επιγραφή να «συντηρεί» την ύπαρξή του…

Στη θέση του λίγα μέτρα προς το εσωτερικό του δρόμου βρίσκεται η καλαίσθητη οικία του Δημήτρη και της Μαρίκας Τουτουντζή που αποπνέει την παράδοση και την ιστορία του τόπου μας.

 

 

Υποσημειώσεις


 

[1] Είναι συχνό το φαινόμενο της μετατροπής του γράμματος (ζ) σε (σ) και η αποβολή του προηγούμενου συμφώνου (ν). Το Μήντζας, λοιπόν, έγινε Μήτζας και κατόπιν Μήτσας. Τη μεταβολή του (ν) τζ σε τσ την παρατηρούμε και σε άλλα ερμιονίτικα επίθετα. Έτσι το Καντζογιώργης της παλαιάς γραφής γίνεται Κατσογιώργης, το Σπετζιώτης – Σπετσιώτης κλπ.

[2] Τις πληροφορίες και τις φωτογραφίες του Πύργου μάς παραχώρησαν με προθυμία ο Δημήτρης και η Μαρίκα Τουτουντζή.

[3] Η σύζυγος του Θόδωρου Κανέλλη, Λέλα, έλεγε πως ο πύργος είχε και τρίτο πάτωμα. (Πληροφορία κας Ανθούλας Λαζαρίδου – Δουρούκου).

[4] Ιδιοκτησία της Έλενας Τουτουντζή – Κουμάντου δώρο του παππού της Θόδωρου Κανέλλη.

[5] Παλαιότερα στο ίδιο σπίτι έμενε η οικογένεια του Θεοδώρου Κανέλλη, πατέρα της Μαρίκας, καθώς ο παππούς της, Βασίλης Κανέλλης, είχε αγοράσει αρχικά τον Πύργο και στη συνέχεια το σπίτι. Στον πρώτο όροφο του πύργου είχε μείνει και ο Γκίκας Βρεττός, αδελφός του παππού μου Γιάννη, από τη μητέρα μου, με τη γυναίκα του Ελένη, αδελφή του Βασίλη Κανέλλη.

 

Γιάννης Μ. Σπετσιώτης

 

Γυναικεία στοιχειά στους μύθους και τις παραδόσεις της Ερμιόνης

$
0
0

Γυναικεία στοιχειά στους μύθους και τις παραδόσεις της Ερμιόνης | Γιάννης Σπετσιώτης – Τζένη Ντεστάκου


 

Τα γεγονότα κάθε εποχής τα αφηγείται η ιστορία. Η «ατμόσφαιρα» όμως, οι δοξασίες, οι αφηρημένες ιδέες, τα άυλα πνεύματα και οι θεσμοί αποτυπώνονται σε σύμβολα. Συχνά πίσω τους κρύβονται συναρπαστικές ιστορίες και μυθοπλασίες, που μεταφέρονται από στόμα σε στόμα και παγιώνονται από γενιά σε γενιά. Γίνονται λογοτεχνικά βιβλία, θεατρικά, κινηματογραφικά, μουσικά έργα, κάθε λογής εικαστική δημιουργία προξενώντας ξεχωριστό ενδιαφέρον. Με αυτά τα δεδομένα κανείς δεν μπορεί να παραβλέψει ή να αποσιωπήσει τη σημασία των συμβόλων, καθώς η μελέτη τους φέρνει στο φως τα κρυμμένα μυστικά τους.

Προσεγγίσαμε δύο τέτοια ερμιονίτικα σύμβολα – στοιχειά κάνοντας ένα ταξίδι ανακάλυψής τους στην άβυσσο των χρόνων. Ιχνηλατώντας μυθικές παραδόσεις, όπου συνδέονται πραγματικά και φανταστικά γεγονότα, προϊόντα υποκειμενικής σκέψης και κοινωνικών αντιλήψεων, συναντήσαμε τη Βιτόρα και τη Ζώρα. [1] Δύο αόρατες γυναικείες υπάρξεις που στοίχειωσαν μέσω της προφορικής παράδοσης σε ωραίους τοπικούς μύθους και επηρέαζαν σημαντικά τη ζωή των Ερμιονιτών.

 

Η Βιτόρα ή Βιτόριζα

 

Για άγνωστους λόγους τη φανταστική της ιστορία [2] οι παλιοί ναυτικοί του τόπου μας τη συνέδεαν με μια «ερμιονίτικη παραλλαγή» γνωστού αρχαιοελληνικού μύθου.

Εκεί στη… μακρινή Κρήτη «με τα θελκτικά, τερπνά και πολυφίλητα όρη» ο πατέρας των θεών Δίας και η όμορφη νύμφη Κάρμη απέκτησαν μια πανέμορφη θυγατέρα, τη Βριτόμαρτη, που το όνομά της θα πει «γλυκιά παρθένα». Στη Βριτόμαρτη άρεσε να διατρέχει στεριές και θάλασσες, να κυνηγάει και να ψαρεύει με τα δίχτυα που η ίδια είχε εφεύρει, γι’ αυτό, συμβολικά, την ονόμαζαν και Δίχτυνα (Δίκτυννα). [3]

Κάποτε ο παντοδύναμος βασιλιάς της Κρήτης, ο γνωστός Μίνωας, θαμπωμένος από τα κάλλη της Βριτόμαρτης θέλησε να την απαγάγει και γυναίκα του να την κάνει. Εκείνη όμως γρήγορα αντιλήφθηκε τα πονηρά του σχέδια και μη θέλοντας να πέσει στα χέρια του, καταδιωκόμενη απ’ αυτόν, βούτηξε στη θάλασσα. Καθώς κολυμπούσε τρομαγμένη, μπλέχτηκε στα δίχτυα κάποιου – για φανταστείτε, ερμιονίτικου καϊκιού. Την ώρα που οι ψαράδες ανέβαζαν τα δίχτυα τους, έκπληκτοι διαπίστωσαν πως ανάμεσα στα ψάρια βρισκόταν και μια πανέμορφη γυναίκα. Αμέσως την ελευθέρωσαν κι εκείνη ανακουφισμένη τους ευχαρίστησε, γνωρίζοντας, βέβαια, πως τη σωτηρία της την όφειλε  στη θεά Άρτεμη. [4]

Στη συνέχεια η Βριτόμαρτη τούς διηγήθηκε την ιστορία της και οι ψαράδες προθυμοποιήθηκαν να την βοηθήσουν, να φτάσει στην Αθήνα. Όμως τον λόγο τους δεν τον τήρησαν. Θαμπωμένοι από τα κάλλη της ονειρεύονταν… θεϊκές απολαύσεις. Το πάθος και ο πόθος τους γίνηκαν πέλαγος απέραντο σαν κι αυτό που ταξιδεύαν… Εκείνη αντιλήφθηκε τις προθέσεις τους και για να γλιτώσει, έπεσε ξανά στη θάλασσα και βρέθηκε στην Αίγινα! Εκεί, με τη βοήθεια του πατέρα της του Δία, χάθηκαν τα ίχνη της. Κρύφτηκε σε μια σπηλιά σε πευκοφυτεμένο δάσος [5] κι έτσι γλίτωσε. Οι Αιγινήτες την θεοποίησαν και την ονόμασαν Αφαία, επειδή έγινε άφαντη.

 

The Drowning of Britomartis, probably design by Jean Cousin the Elder, tapestry. This tapestry is from a set depicting scenes from the story of Diana probably made for the château of Anet, about forty miles west of Paris, which was the chief residence of Henry II's mistress, Diane de Poitiers. She herself, born in 1499, was named after the goddess, a sign that the Renaissance, with its emulation of classical antiquity, had come to France. The inscription in French verse on the upper border of the tapestry tells the story depicted: Britomartis, pursued by Minos, who wished to take her by force in the woods, greatly preferred to end her life in the sea rather than submit to his outrageous will. Accordingly, wishing to give her fame for her death, Phoebe [Diana] invested fishnets and snares, with which the body was brought to a holy place, and since then the Greeks have called her Dictynna ["fishnet"]. O holy death, that gave such a valuable thing to the world by means of such a misfortune! Diana stands in the center of the tapestry, a crescent on a support above her forehead. To the right, the drowning Britomartis raises one hand above the water. In the middle distance, Minos, king of Crete, stands looking into the water with his arms raised in astonishment, while Britomartis' body is being fished out of the water to the right. In the left background we see Minos pursuing Britomartis, and farther back, to the right, Diana hands a net to two men. The version of the story shown here is not precisely that found in the writings of any classical author, and the invention of the net by Diana does not seem to be a classical idea at all. It is here in order to glorify Diane de Poitiers, who is portrayed in the guise of the goddess. The borders of the tapestry are marked by the Greek character delta and other symbols of Diane. (The Metropolitan Museum of Art)

Σκηνή από την ιστορία της Βριτόμαρτης. Έργο πιθανότατα σχεδιασμένο από το Γάλλο Jean Cousin the Elder (1490 – 1560;). Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης της Νέας Υόρκης.

 

Με τον ερχομό και την εγκατάσταση των Αρβανιτών στην Πελοπόννησο και φυσικά στον τόπο μας από τα τέλη του 14ου αιώνα και μετά, ένα στοιχειό με γυναικεία μορφή, αρβανίτικη καταγωγή και …ελληνική ιθαγένεια, έρχεται να ταράξει για τα καλά τη ζωή των Ερμιονιτών και να ξυπνήσει μνήμες αλγεινές.

Είναι η Βιτόρα, που λίγο από το φόβο μιας παλιάς χρωστούμενης εκδίκησης, λίγο από τη φωνητική ομοιότητα των δύο ονομάτων, συνδέθηκε με τη μυθική Βριτόμαρτη. Η ιστορία της φαίνεται πως δεν είχε ξεχαστεί. Διατηρήθηκε ζωντανή στη μνήμη των προγόνων μας και στις δύσκολες στιγμές ή στα αναπάντεχα γεγονότα της ζωής τους, ερχόταν στο προσκήνιο. Έχοντας ριζωμένο τον φόβο μέσα τους για όσα θέλησαν να κάνουν κάποτε στη Βριτόμαρτη, περίμεναν πως θα επιστρέψει και θα πληρώσουν ακριβά για την προσβλητική τους σκέψη. Η Βιτώ, όπως την αποκαλούσαν κάποιοι παλαιοί Ερμιονίτες, θα πάρει αργά ή γρήγορα την εκδίκησή της…

Για να καλοπιάσουν το ξωτικό, να το εξευμενίσουν ή και να το κολακέψουν το προσφωνούν με το χαϊδευτικό του, Βιτόριζα [6] το λένε! Θέλουν να δηλώσουν – μετανιωμένοι για όσα οι πρόγονοί τους επιχείρησαν να κάνουν, ότι το αγαπούν και το θεωρούν κομμάτι της ζωής τους.

Τέτοιες όμως γαλιφιές στη Βιτόριζα δεν περνάνε! Η προσβολή ήταν μεγάλη! Κι αν ακόμη η ίδια είχε σκοπό να τους συγχωρήσει, η θεά Άρτεμη δεν θα το επέτρεπε. Έτσι η παρουσιάζεται, τώρα, σαν μια γυναίκα μοχθηρή, σκληρή και εκδικητική, πνιγμένη στον θυμό της. Μια γυναίκα στοιχειό, ψιλόλιγνη και σκελετωμένη, αναμαλλιασμένη, με λιγδιασμένα μακριά μαλλιά που φτάνουν σχεδόν ίσαμε τα πόδια της. Με όψη φρικιαστική και πρόσωπο ολημερίς αγριεμένο. Με μακάβριο χαμόγελο και δόντια σουβλερά που διακρίνονται κατάμαυρα στο μισάνοιχτο στόμα της. Με μάτια βαθουλωμένα και βλέμμα ανέκφραστο και παγερό. Με φωνή πνιχτή και βραχνή που με δυσκολία βγαίνει από τα σωθικά της. Με χέρια μακριά, κάτισχνα και νύχια γαμψά και ακάθαρτα, έτοιμα να ξεσκίσουν σάρκες!

Έτσι ακριβώς την είχε απεικονίσει ένας παλαιός ανώνυμος λαϊκός ζωγράφος στον τοίχο της ταβέρνας/μπαρμπέρικου του Μαρουλά ζωντανεύοντας το μύθο, όπως τον άκουγε στις διηγήσεις ηλικιωμένων Ερμιονιτών, που τον μετέφεραν από γενιά σε γενιά. Έτσι τη σκέφτονταν τα παιδιά «βλέποντας από την κλειδαρότρυπα τη ζωγραφιά και την καρδιά τους έσφιγγε ο φόβος σαν τη μέγγενη» και τα δόλια έτρεμαν σύγκορμα! Η Βιτόριζα! έλεγαν τρομαγμένα και το αίμα τους πάγωνε. [7]

Το ξωτικό μας, λοιπόν, έμενε σε μια απόμερη σπηλιά στην άκρη του Μπιστιού, όπου βασίλευε νεκρική σιωπή. Την αμφιθεατρική είσοδό της κατάφατσα στην Ανατολή, την έκρυβαν πελώρια βράχια. [8]  Το εσωτερικό της βαθύ, θεοσκότεινο και δαιδαλώδες. Κανείς, ποτέ του δεν τόλμησε ούτε να σκεφτεί πώς θα ήταν εκεί μέσα! Γνώριζε πως αν επιχειρούσε να πλησιάσει, εκείνη θα πεταγόταν αγριεμένη από τα απόκρημνα βράχια, όπου παραφύλαγε τις νύχτες, θα τον άρπαζε, θα τον βασάνιζε σκληρά και στο τέλος θα τον …«μαρμάρωνε».

Σ’ αυτή τη σπηλιά το στοιχειό έπαιρνε τρομερές αποφάσεις, που νους ανθρώπου δεν χωρούσε. Μόνο συμφορές προξενούσαν στους Ερμιονίτες και τη ζωή τους όριζαν κάνοντάς την κόλαση!

Διηγούνται οι παλαιότεροι, κυρίως οι ναυτικοί που τα πίστευαν κιόλας, πολλά τέτοια συμβάντα που προκάλεσαν σοβαρά προβλήματα στους κατοίκους της πόλης μας. Ισχυρίζονται πως εξαιτίας της μανίας του στοιχειού καταστράφηκαν περιουσίες, ερημώθηκαν σπίτια, μέχρι και ανθρώπινες ζωές χάθηκαν.

Ο Σπύρος Λάμπρου στην κριτική του για το έργο του Νικ. Πολίτη «Μελέται περί του βίου και της γλώσσας του ελληνικού λαού. Παραδόσεις», σημειώνει: «Εν Ερμιόνη ήκουσα το 1879 παράτινος λεμβούχου την παράδοσιν ότι κατά την βραχώδη άκραν την υπερκειμένην εκ των βορειοανατολικών του σημερινού Καστρίου του επέχοντος την θέσιν της αρχαίας πόλεως υπάρχει σπήλαιον βαθύ, εις το οποίον οι παλαιοί είδον πολλάκις πολλούς μαρμαρωμένους ανθρώπους. Από του σπηλαίου δ’ εκείνου εξήρχεντο από καιρού εις καιρόν υψηλή γυνή ονομαζόμενη Βιτόριζα». [9]

 

– Μα είναι δυνατόν να πιστεύουμε τέτοια πράγματα; Όλα αυτά ψέματα είναι! Στους θρύλους και τα παραμύθια τα ξωτικά και οι μάγισσες «μαρμαρώνουν» ανθρώπους και προστατεύουν θησαυρούς. Κάτι άλλο κρύβεται πίσω τους, σχολίαζαν οι πιο θαρραλέοι και οι πιο γνωστικοί.

– Κι αυτοί οι μαρμαρωμένοι άνθρωποι που «είχαν δει» οι παλαιοί Ερμιονίτες στη σπηλιά της, ψέματα είναι; αναρωτιόνταν άλλοι.

– Αγάλματα ήσαν, που τα είχαν μεταφέρει εκεί, για να τα προστατεύει το …στοιχειό! κορόιδευαν οι πρώτοι.

 

Οι μανάδες και οι γιαγιάδες είχαν βρει τον καλύτερο τρόπο να «φοβερίζουν» τα παιδιά, για να είναι υπάκουα και πειθαρχημένα. Στα σχήματα που έπαιρναν τα σύννεφα στον ουρανό, προέτρεπαν τους «ζωηρούς» να αναγνωρίσουν τη μορφή της Βιτόριζας. Και καθώς εκείνη έτρεχε στους αιθέρες κυνηγημένη από τον δυνατό άνεμο, τα …απειλούσαν πως έρχεται να τα …φάει, στο δρόμο σαν τα βρει!

Αλλά και κάποιοι άλλοι παλαιοί Ερμιονίτες έκαναν με το στοιχειό χρυσές δουλειές! Βλέπετε το λαθρεμπόριο, η λαθραλιεία και όλα τα σχετικά δεν είναι ανακάλυψη της εποχής μας! Υπήρχαν από παλιά και έφερναν στους ανθρώπους παράνομα κέρδη από απαγορευμένες διακινήσεις και συναλλαγές. Ποιος να ξέρει τι γινόταν τότε, μετά από τόσα χρόνια που έχουν περάσει!

Οι περισσότεροι Ερμιονίτες θεωρούμε πως πίστευαν στην ύπαρξη του μυθικού γυναικείου στοιχειού και της σπηλιάς του, όχι γιατί ήταν υπερβολικά δεισιδαίμονες, αλλά γιατί είχαν ανάγκη, σαν στήριγμα ζωής, την πεποίθησή τους αυτή.

 

Βιτόριζα, πίνακας της Ανθούλας Λαζαρίδου. Η κ. Λαζαρίδου επέλεξε να απεικονίσει στον πίνακά της τη Βιτόριζα σαν μια νεαρή γυναίκα, πανέμορφη, αέρινη, λυγερόκορμη με ξανθά, μακριά μαλλιά, ξανοιγμένα από τον ήλιο, διχτυοφορούσα που με βήμα ταχύ διασχίζει τους βράχους. Προτίμησε να ζωντανέψει την εικόνα της με βάση τον αρχαιοελληνικό μύθο, που της είχε διηγηθεί ο Ερμιονίτης επιφανής καθηγητής του Πολυτεχνείου και συγγραφέας, Άγγελος Προκοπίου.

 

Η κ. Ανθούλα Λαζαρίδου επέλεξε να απεικονίσει στον γνωστό πίνακά της τη Βιτόριζα σαν μια νεαρή γυναίκα, πανέμορφη, αέρινη, λυγερόκορμη με ξανθά, μακριά μαλλιά, ξανοιγμένα από τον ήλιο, διχτυοφορούσα που με βήμα ταχύ διασχίζει τους βράχους. Προτίμησε να ζωντανέψει την εικόνα της με βάση τον αρχαιοελληνικό μύθο, που της είχε διηγηθεί ο Ερμιονίτης επιφανής καθηγητής του Πολυτεχνείου και συγγραφέας, Άγγελος Προκοπίου. Η άλλη όψη της Βιτόριζας, ως γυναίκας σκληρής και εκδικητικής, ενισχύθηκε, καθώς μας είπε, και από τα εξής γεγονότα: [10]

«Ο καπεταν-Αδριανός Μήτσας, πατέρας των οπλαρχηγών του ΄21 Γιάννη και Σταμάτη Μήτσα, αποφάσισε να σηκώσει Μύλο (ανεμόμυλο) στο Μπίστι, για να αλέθει τα γεννήματά του. Για να κρατήσει μακριά από τις παράνομες δουλειές του τους «περίεργους» Ερμιονίτες, ανέσυρε, σκόπιμα και καθόλου τυχαία, τον μύθο της μοχθηρής Βιτόρας». [11]

Ο καπεταν-Αδριανός Μήτσας, πανέξυπνος, αλλά και παμπόνηρος άνθρωπος καταγόμενος από τη Χειμάρα, ασφαλώς γνώριζε τη Βιτόρα, όπως όλοι οι Αρβανίτες, και από την καλή και από την ανάποδη. Για τους δικούς του λόγους, λοιπόν, βρήκε την ευκαιρία να τη «χρησιμοποιήσει» και να συνεργαστεί μαζί της!

Το συσχετισμό, ωστόσο, του αρχαιοελληνικού μύθου της Βριτόμαρτης με το θρύλο της Βιτόρας, τον συναντήσαμε στην Ερμιόνη. Στο θέμα, όμως, αυτό θα επανέλθουμε…

 

Η Ζώρα

 

Στο πλούσιο αποκριάτικό τραπέζι που στρωνόταν το βράδυ της Κυριακής της Τυρινής με τα μακαρόνια, τα κρέατα, τα τυριά, το γιαούρτι και τα πιπέκια θυμάμαι τη μητέρα μου, να λέει:

-Φάτε ό,τι φάτε σήμερα, γιατί από αύριο νηστεύουμε! Ό,τι μείνει θα το μαζέψουμε, να το πάρει η Ζώρα!

Πράγματι τα περισσέματα από τα φαγητά τα μάζευε προσεχτικά και τα έβαζε ξεχωριστά, διπλωμένα σε μια εφημερίδα, πλάι στα σκουπίδια. Άλλες νοικοκυρές τα άφηναν σε μια άκρη στο παραγώνι. Ήθελαν να τα βρει η Ζώρα ή «Σώρα», [12] το απαίσιο φάντασμα με τη γυναικεία όψη, που κάθε χρόνο τέτοια μέρα κατέβαινε στα κρυφά, χωρίς κανείς να την αντιληφθεί, από την καμινάδα. Έπρεπε κάτι να βρει να φάει και ευχαριστημένη, φεύγοντας, τα πεθαμένα του σπιτιού να «συγχωρέσει», μια και οι ψυχές «γύριζαν έξω» εκείνες τις μέρες της Σαρακοστής. Στην περίπτωση που η νοικοκυρά την ξεχνούσε και δεν της άφηνε φαγητό, μικροαναποδιές και μικροπροβλήματα έφερνε στο σπίτι.

 

Ζώρα. Η λαϊκή μας ζωγράφος Ανθούλα Λαζαρίδου παρουσιάζει ιδιαίτερα επιτυχημένα τη Ζώρα με την αποκρουστική όψη και με «μια τουλούπα» μύγες να την περιβάλλουν.

 

Αυτή η Ζώρα πολύ με είχε «μπερδέψει». Συσχέτιζα το όνομά της με τα εντόσθια των ζώων και κυρίως των ψαριών, που στον τόπο μας τα λέμε «ζώρες», λέξη, πιθανόν, αρβανίτικη. «Του βγήκανε οι ζώρες έξω!», λέγαμε βλέποντας την  εικόνα ξαντεριασμένων ψαριών.

-Σου βγήκαν οι ζώρες έξω! Βάλτες μέσα! Μάς έλεγαν, επίσης, όταν είμαστε παιδιά και έβγαιναν τα ρούχα μας από το παντελόνι.

Αλλά και τα ανδρικά «ολόσωμα» εσώρουχα, φερμένα από την Αμερική, που φορούσαν τα ηλικιωμένα άτομα, «ζώρες» τα έλεγαν, καθώς μας είπε η κ. Ανθούλα Λαζαρίδου.

Όσα αναφέρθηκαν παραπάνω «δανείζονται» το όνομά τους από το ξωτικό, τη Ζώρα, πιθανότατα, επειδή συνδέονται με την ασχήμια του. Η λαϊκή μας ζωγράφος κ. Ανθούλα παρουσίασε ιδιαίτερα επιτυχημένα τη Ζώρα με την αποκρουστική όψη και με «μια τουλούπα» μύγες να την περιβάλλουν.

Στην εθνολογία η Ζώρα συναντάται ως «Ζέρα», φάντασμα, δηλαδή, αντίστοιχο με τη νεράιδα. Άσχημη, όμως, στη μορφή και δύστροπη στον χαρακτήρα, δηλώνεται, συχνά, και με τον αρβανίτικο όρο «τε πρεγιάσμ» που θα πει «ξωτικό». Θεωρείται πνεύμα του κακού, όπως λέμε «διαβόλισσα» και «εξαποδώ». Ζέρες και πρεγιάσμες συναντώνται και στους Αρβανίτες.

Την τελευταία Κυριακή της Αποκριάς, η Ζώρα κάνει την εμφάνισή της! οι Ερμιονίτες την καλοδέχονται και δεν παραλείπουν να αφήσουν το πεσκέσι της στο παραγώνι! Έτσι πιστεύουν πως τα πεθαμένα τους θα συγχωρέσει και οι μέρες τους θα κυλήσουν ήσυχα, χωρίς προβλήματα κι αναποδιές.

 

Υποσημειώσεις


 

[1] Άλλα στοιχειά στις λαϊκές μας παραδόσεις είναι οι: Αραήδες, Νεράιδες, Ανερούσες, Μοίρες, Στρίγγλες, Λάμιες.

[2] Μιχ. Παπαβασιλείου: «Θρύλοι και Παραδόσεις της Ερμιόνης», Αθήνα 1988.

[3] «Δίχτυνα» ήταν ένα από τα πολλά επίθετα της Άρτεμης, ως θεάς του κυνηγιού. Η Βριτόμαρτη, ως αγνή κόρη, πάντοτε συνόδευε τη θεά στους χορούς και στο κυνήγι και της ήταν ιδιαίτερα αγαπητή.

[4] Η θεά Άρτεμη πάντοτε προστάτευε τους αδύναμους και ανυπεράσπιστους που είχαν την ανάγκη της και τιμωρούσε αυστηρά, όσους αψηφούσαν τη δύναμή της. Ιδιαίτερα νοιαζόταν για τα ανύπαντρα κορίτσια και τους αγνούς νέους. Εξάλλου και η ίδια, παιδί όταν ήταν, «γύρεψε και πήρε από τον Δία την άδεια να μείνει για πάντα ελεύθερη από τα δεσμά του γάμου».

[5] Η Δικτύνα επέλεγε πάντα πευκόφυτους τόπους κατοικίας, καθώς το πεύκο ήταν το ιερό της δέντρο. Γι’ αυτό και στις γιορτές που γίνονταν προς τιμή της, στεφάνωναν τους αθλητές με στεφάνια από κλαδιά πεύκου, καθώς σημειώνει ο Ν. Πολίτης στις «Παραδόσεις» του.

[6] Η κατάληξη (ζε) ή (σε), μπαίνει στις αρβανίτικες λέξεις, για να δείξει κάτι το μικρό, το αγαπητό και ταυτόχρονα πολύ δικό μας. Βιτόριζα: η δικιά μας Βιτόρα.

[7] Μιχ. Παπαβασιλείου: «Θρύλοι και Παραδόσεις της Ερμιόνης», Αθήνα 1988.

[8] Ακόμα και σήμερα στην Ερμιόνη όταν βλέπουν γυναίκα απεριποίητη, αναμαλλιασμένη, με ματιά που προξενεί φόβο, λένε: Τι είσαι μωρή έτσι σαν τη Βιτόριζα!

[9] Σήμερα, μετά τις ανασκαφές που έγιναν, γνωρίζουμε πως πρόκειται για τάφο, πιθανόν κάποιου άρχοντα του τόπου, καθώς πρόκειται για μοναδικό κτίσμα με μεγαλοπρεπή κατασκευή (Β. Γκάτσος).

[10] Σπύρος Π. Λάμπρου, περιοδ. «Νέος Ελληνομνήμων», τομ. 1ος (1904), σ. 505.

[11] Πρβλ. Β. Γκάτσος, «Η ανασυγκρότηση της Ερμιονίδας», σελ. 158-159.

[12] «Σώρα» την ονομάζει ο Μιχαήλ Παπαβασιλείου, στο βιβλίο του «Θρύλοι και Παραδόσεις της Ερμιόνης». Θεωρούμε πιο σωστό το όνομα «Ζώρα», γιατί στην εθνολογία τα φαντάσματα αυτά αναφέρονται ως «Ζέρες».

 

Γιάννης Σπετσιώτης – Τζένη Ντεστάκου


Τα τραγούδια των εκλογών στην Ερμιόνη

$
0
0

Τα τραγούδια των εκλογών στην Ερμιόνη – Γιάννης Μ. Σπετσιώτης


 

Μια από τις λιγότερο γνωστές κατηγορίες Δημοτικών Τραγουδιών που με ιδιαίτερη επιτυχία καλλιεργήθηκε στην Ερμιόνη, είναι «Τα τραγούδια των εκλογών». Ο κόσμος, που κανένα γεγονός δεν αφήνει ασχολίαστο, τα τραγουδούσε με «ιερό» φανατισμό κατά την προεκλογική περίοδο και ιδιαίτερα στα «επινίκια», τόσο των βουλευτικών όσο και των δημοτικών εκλογών.

Το πλήθος των νικητών οργανωμένο σε σχηματισμό «λιτανείας» αλάλαζε πανηγυρίζοντας στους δρόμους, ενώ κάθε τόσο ξεσπούσε σε ουρανομήκεις ζητωκραυγές. Έτσι μαζί με τα τραγούδια φώναζε τα ονόματα των νικητών στον «υπερθετικό» βαθμό με πολλά «…ο» και ένα μεγαλόπρεπο «ρε» στο τέλος. Τσαλδάραροοος Ρεεε…, Κοντοβράκαροοος Ρεεε…, Βερδέλαροοος Ρεεε… για να μην αδικήσουμε κανέναν! Λέγεται, μάλιστα, πως κάποια φορά ένας οπαδός φώναξε τόσο δυνατά, που έπαθε …κήλη! «Καντουνιάστηκε», όπως λέμε στην Ερμιόνη.

Αν πάλι βρίσκονταν εκεί «αυτοπροσώπως» οι νικητές, βουλευτές και δήμαρχοι, «μπρατσωμένοι» συμπολίτες τούς έπαιρναν στους ώμους, ενώ ο κόσμος τούς επευφημούσε «πάσα δυνάμει».

Εκείνοι, όμως, που ήσαν «από τη φόλα», όπως λέμε στην Ερμιόνη τους χαμένους των εκλογών, έντρομοι και αμπαρωμένοι στα σπίτια τους, πού να τολμήσουν να βγουν έξω! Περίμεναν το «μοιραίο»… Εύχονταν η καζούρα που τους ετοίμαζαν να είναι σύντομη, όσο γινόταν πιο ανώδυνη και το «αναπόφευκτο κακό» να περάσει γρήγορα. Κάποιοι, οι πιο φανατικοί και λιγόψυχοι, «έμπαιναν στα ρούχα» και έμεναν κουκουλωμένοι στα κρεβάτια, για να μην βλέπουν και ακούν τα όσα συνέβαιναν έξω από τα σπίτια τους. Μάλιστα, «καθ’ ομολογίαν» συγγενικών τους προσώπων, είχαν κρυάδες και «ανέβαζαν» και πυρετό!

Το ποιητικό κείμενο των τραγουδιών ήταν απλά αλλά έξυπνα και πρωτότυπα δίστιχα, συχνά έμπνευση της στιγμής. Ενθουσιώδη, αυθόρμητα και εγκωμιαστικά για τους νικητές, υποτιμητικά, σατιρικά και απειλητικά για τους ηττημένους. Με τη χρήση μάλιστα της παροξύτονης, τις περισσότερες φορές, ομοιοκαταληξίας των στίχων και τη συμβολή της μετρικής του 15/σύλλαβου, η ανταπόκριση του πλήθους ήταν μεγάλη και το αποτέλεσμα κορυφαίο.

Κάποιες φορές και, λόγω θυμικού, τα επιτρεπτά όρια της ελευθερίας του λόγου παραβιάζονταν και χρησιμοποιούνταν ανεπίτρεπτες εκφράσεις με σεξιστικά υπονοούμενα.

Ανάλογη ήταν και η μονόφωνη μουσική των στίχων. Μια εύκολη, επαναλαμβανόμενη, στερεότυπη μελωδία με ρεφρέν, μεταδιδόταν από γενιά σε γενιά, μόνο με την προφορική παράδοση και την τραγουδούσαν, χωρίς αναστολές και ενδοιασμούς, οι καλλίφωνοι αλλά και οι παράφωνοι της ομάδας. Πάνω σ’ αυτή προσαρμόζονταν οι αυτοσχέδιοι στίχοι, που ξεπηδούσαν σύμφωνα με «τους άγραφους νόμους» της παραγωγής των Δημοτικών Τραγουδιών.

Στον τόπο μας τα τραγούδια των εκλογών πρωτοεμφανίστηκαν στα τέλη του 19ου αιώνα, έφτασαν σε μεγάλη ακμή τις τρεις πρώτες δεκαετίες του 20ου και συνεχίστηκαν μέχρι τη 10/ετία του ’50. Τότε τα τραγουδήσαμε κι εμείς ως παιδιά κάνοντας τον σχετικό «χαβαλέ». Τα ύστερα χρόνια η παραγωγή μετριάστηκε και ό,τι διασώθηκε δεν παρουσιάζει καμιά πρωτοτυπία και έμπνευση, ενώ το περιεχόμενο των στίχων είναι βίαιο, απρεπές και χωρίς καμιά αξία.

Τα τραγούδια των εκλογών, εκτός από όσα προαναφέραμε, πιστεύουμε πως έχουν και ιστορικοκοινωνική αξία. Αναφέρονται σε εκλογικές αναμετρήσεις, στα εμπλεκόμενα πρόσωπα καθώς και σε ποικίλες ανθρωπο-κοινωνικο-επαγγελματικές καταστάσεις. Κάποια απ’ αυτά γίνονται περισσότερο ελκυστικά και ενδιαφέροντα, όταν «αποκαλύπτουν» ιδιαίτερες ιστορίες.

Στη συνέχεια θα παρουσιάσουμε μια συλλογή τέτοιων τραγουδιών που καταφέραμε να διασώσουμε. Τα περισσότερα μου τα έχει πει ο αείμνηστος Διονύσης Στεργίου, τις ώρες που καθόμασταν με τον κυρ-Απόστολο στη μικρή αυλή του σπιτιού του, στα Μαντράκια. Κατά την άποψή του εκείνος που διακρινόταν για τη στιχουργική του δυνατότητα ήταν ο μπάρμπα-Δημήτρης Κυρ. Γκολεμάς, που έμενε δίπλα στο καμπαναριό του Ταξιάρχη.

 

«Από τον προεκλογικό αγώνα του 1920»

 

Ο Βενιζέλος γάιδαρος/κι ο Ρέπουλης σαμάρι

κι Βασιλάκης[1] κάπιστρο/κι ο Δάσκαλος[2] ταγάρι,

να καβαλήσει ο Γούναρης/να πάει στο παζάρι.

 

Ο Ρέπουλης αρρώστησε/στην Αιδηψό πηγαίνει,

γιατί το εκατάλαβε/πως βουλευτής δε  βγαίνει.

Ρεφρέν: Φόλα, φόλα, φόλα, φόλα/πάνε τα λεφτά σας όλα!

 

Μερκούραρος[3] στη φυλακή/στο Ιτζεδίν της Κρήτης

είν’ αμαρτία βρε παιδιά/ο Δήμαρχος να λείπει.

 

Ρεφρέν: Σταματάκη,[4] Σταματάκη/συ τους πότισες φαρμάκι!

 

Εσείς το καυχηζόσαστε/και το’χετε για γούστο,

γιατ’ έχετε ένα βουλευτή/σαν το τραγί του Ντούλτσο.[5]

Μερκούρης το επίθετο/Σταμάτης τ΄ όνομά του

όλοι θα τον ψηφίσουμε/ για χάρη του μπαμπά του.

Σταματάκη με τα όλα/ρίξε στα σκυλιά τη φόλα!

 

 

«Από τους προεκλογικούς αγώνες των ετών 1832, 1833, 1835»

Στον Γιάννη Μάλλωση[6]

 

Βουίζει το Τροκαντερό/βουίζει το Λιμάνι,

γιατ’ έχουμε για βουλευτή/το Μάλλωση το Γιάννη.

 

Ψηφίσατε το Μάλλωση/ναυτάκια και φαντάροι,

είναι μεγάλη μας τιμή/τα άστρα που θα πάρει.

 

Μεγάλοι μάς τον πολεμούν/τιμή του και κορώνα,

μας εμείς θα τον ψηφίσουμε/στον τίμιο αγώνα.

Είναι παιδί του τόπου μας/πτωχός πτωχών ο φίλος,

καλός προστάτης πάντοτε/Ερμιονίδος φίλος.

 

Κρανίδι, Χέλι, Δίδυμα/Κκοιλάδα Ερμιόνη

θα στείλουν τώρα στη Βουλή/ένα καινούργιο αηδόνι.

Και Καρακάσι Θερμησιά/Φούρνοι και Λουκαϊτι

θα τραγουδούν απ’ το πρωί/ως τον αποσπερίτη.

 

Βουίζει το Τροκαντερό/σείονται τα Μαντράκια,

γιατί έχουμε υποψήφιο/με κέφι και μεράκια.

 

Στην τοπική εφημερίδα «Ερμιονική Ηχώ» (Σεπτέμβριος 1981 φ.68) είχε δημοσιευτεί παρόμοιο τραγούδι χωρίς με περισσότερους στίχους και διαφορετικό τίτλο. Μάλιστα ο δημιουργός του υπογράφει κάτω από το ποίημα ως «Έφεδρος Ερμιονεύς».

 

«Εις τους εφέδρους του Στρατού και Ναυτικού της Επαρχίας Ερμιονίδας»[7]

 

Άσπρο παιδιά του Μάλλωση/και μαύρο εις τους άλλους

στα τζάκια και τους πλούσιους/τους ψεύτες τους μεγάλους.

 

Καλό παιδί του τόπου μας/φτωχός φτωχών ο φίλος

καλός προστάτης πάντοτε/Ερμιονίδιος στύλος.

 

Γι΄ αυτό τόνε θαυμάζουνε/και εις το πρόσωπό του

βλέπουμε τον σωτήρα μας/κι είμαστε στο πλευρό του.

 

Και ‘θε να το’ χουμε τιμή/χαρά και υπερηφάνεια,

αν σώσουμε τον τόπο μας/από τη μαύρη ορφάνια.

 

Όσοι χακί φορέσαμε/μαζί θ’ αγωνιστούμε,

να μάθουν οι αντίπαλοι/να μην περιφρονούνε.

 

Εμάς που τους τιμήσαμε/σε χρόνια περασμένα

και κλείσανε την πόρτα τους/σε εσένα και σε μένα.

 

Και τώρα φίλε έφεδρε/σε θέλω να ασπρίσεις,

τον Γιάγκο μας τον Μάλλωση/τους άλλους να μαυρίσεις.

Ασπρίσατε τον Μάλλωση/ναυτάκια και φαντάροι

είναι μεγάλη μας τιμή/τα άστρα που θα πάρει.

 

Μεγάλοι μάς τον πολεμούν/τιμή του και κορώνα

μα μείς θα τον τιμήσουμε/στον τίμιο αγώνα.

 

Και κει που μας νομίζουνε/στην τσέπη τους κλεισμένους,

δεν θα προφταίνουν να μετρούν/μαύρους και δαγκωμένους.

 

Κρανίδι, Χέλι, Δίδυμa,/Κοιλάδα κι Ερμιόνη

θα στείλουν τώρα στη Βουλή/ένα καινούργιο αηδόνι.

 

Και Καρακάσι, Θερμησιά/Φούρνοι και Λουκαϊτι

θα τραγουδάνε απ’ το πρωί/ως τον αποσπερίτη.

 

Εκλογές 1832,1835

Οι χαμένοι

 

Ο Παύλος κι ο Μαρμαρινός[8]/εφάγανε τη φόλα

πήρανε τα γαϊδούρια τους/και βγήκανε στη χώρα,

να πουλήσουν κουβαρίστρες/τρύπωμα και δαχτυλήθρες.

Μα κανείς δεν τους τα παίρνει/γιατί ψήφισαν Βερδέλη.[9]

 

Ρεφρέν: Μαλλωσάκη, Μαλλωσάκη/συ τους πότισες φαρμάκι!

 

Νικητές και ηττημένοι

 

Ο Αντρέας ο Περήφανος/δεν έχει άλλο ταίρι,

θα μείνει αγροφύλακας/χειμώνα καλοκαίρι.

 

Ρεφρέν: Ο Τσαρός κι ο Καραθάνος[10]/θα πηγαίνανε για μπάνιο.

 

 

Στον Σπύρο Μερκούρη

Δήμαρχο Αθηνών

 

Ζήτω του Μερκούρη του Πατριώτη,

που έκανε την Αθήνα σαν την Ευρώπη.

Ζήτω του Μερκούρη του Ερμιονίτη,

που έκανε την Αθήνα σαν το Παρίσι.

 

Ο Σπυρίδων Μερκούρης (1856-1939) γεννήθηκε στην Ερμιόνη, διετέλεσε βουλευτής, δήμαρχος Αθηναίων επί σειρά ετών, ήταν παππούς της Μελίνας Μερκούρη.

 

Από τις Δημοτικές Εκλογές της Ερμιόνης στην πρώτη 10/ετία του 20ου αιώνα

με αντιπάλους τον Κωνσταντή Κυρ. Γκολεμά και τον Άγγελο Παπαβασιλείου

 

Την εκλογή κερδίσαμε/δίχως αντιγνωμία,

το μπαϊράκι πήραμε/και την αστυνομία.

 

Ρεφρέν: Μία πάπια, μία χήνα/και η Αργυρώ[11] μας Δημαρχίνα.

 

Από τις Εκλογές του 1956 και 1958

Στου Κουμουντούρου[12] την αυλή/βάλανε ένα στύλο,

κρεμάσανε τον Βερδελή/σαν λυσσασμένο σκύλο.

 

Ρεφρέν: Κουμουντούρο, Κουμουντούρο/θα σου βάλουμε ένα σούρο.

 

Τέλος έχουμε καταγράψει τη Μουσική των τραγουδιών σε Ευρωπαϊκή και Βυζαντινή σημειογραφία την οποία για την οικονομία του χώρου, δεν αναρτήσαμε.

Άντε και καλό βόλι!

 

Γιάννης Μ. Σπετσιώτης

 

Υποσημειώσεις


 

[1]Βασιλάκης: ο Βασίλειος Δεληγιάννης.

[2]Δάσκαλος: ο Ηλίας Παπαδόπουλος που είχε παντρευτεί την αδελφή του Βασιλείου Δεληγιάννη, Σταματίνα.

[3]Μερκούραρος: ο Σπύρος Μερκούρης, γερουσιαστής και Δήμαρχος Αθηνών.

[4]Σταματάκης: ο Σταμάτης Μερκούρης, γιος του Σπύρου βουλευτής και Υπουργός.

[5]Ντούλτσος: παρατσούκλι βοσκού της Ερμιόνης.

[6] Γιάννης Μάλλωσης: βουλευτής Ερμιονίδας.

[7] Από το αρχείο του αείμνηστου Γιώργου Ιω. Μαρμαρινού και για την αντιγραφή Γ. Φς.

[8] Παύλος Φραγκούλης και Γιώργος Μαρμαρινός: Ερμιονίτες έμποροι.

[9] Αλέξανδρος Βερδέλης: βουλευτής και πολιτευτής Ερμιονίδας.

[10] Ο Τσαρός: παρατσούκλι του Αριστείδη Φοίβα. Καραθάνος: παρατσούκλι του Κώστα Κοτταρά.

[11] Αργυρώ: η γυναίκα του Κωνσταντή Κυρ. Γκολεμά.

[12] Κουμουντούρος: ο Γιώργος Λουλουδάκης, σιδηρουργός.

Παιχνίδια στην αυλή του σχολείου (Ερμιόνη Αργολίδας)

$
0
0

Παιχνίδια στην αυλή του σχολείου (Ερμιόνη Αργολίδας) – Γιάννης Μ. Σπετσιώτης


 

Μέχρι το 1970, αν θυμάμαι καλά, τα δημοτικά σχολεία στην περιφέρεια λειτουργούσαν πρωί και απόγευμα. Το πρωινό μάθημα ξεκινούσε στις 8:00 και τελείωνε στις 12:00, ενώ το απογευματινό πρόγραμμα διαρκούσε από τις 2:00 έως τις 4:00 τον χειμώνα και από τις 3:00 έως τις 5:00 το καλοκαίρι. Τετάρτη και Σάββατο απογευματινό μάθημα δεν κάναμε. Προτού, λοιπόν, χτυπήσει το κουδούνι «για μέσα» αλλά και στα διαλείμματα παίζαμε διάφορα παιχνίδια που δεν χρειάζονταν ιδιαίτερη προετοιμασία, καθώς ο χρόνος μας ήταν περιορισμένος. Παιχνίδια διασκεδαστικά, «κερδοφόρα» ορισμένες φορές, που έδιναν αφορμή για πειράγματα και ζαβολιές, ενώ ταυτόχρονα η πλεονάζουσα ενέργειά μας διοχετευόταν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο! Θα περιγράψουμε ορισμένα απ’ αυτά!

 

  1. Λάδι – Ξίδι

 

Παιδιά, κυρίως της ίδιας τάξης, χωρίς «αριθμητικό περιορισμό», συγκεντρωνόμαστε στον τοίχο του σχολείου. Κολλάγαμε το ένα πάνω στο άλλο σε ευθεία γραμμή και αρχίζαμε να πιέζουμε πότε από τη μια μεριά και πότε από την άλλη, ξεφωνίζοντας «ξίδι», όταν πιέζαμε και «λάδι», όταν χαλαρώναμε. Κάποιες φορές λέγαμε και «λαδόξιδο» και τότε η πίεση μεταφερόταν γρήγορα από τη μια πλευρά στην άλλη και το αντίθετο. Ιδανικό παιχνίδι για τις κρύες μέρες του χειμώνα που μας χάριζε διασκέδαση και …ζεστασιά. Αργότερα σε κάποια σχολεία είχα δει το ίδιο παιχνίδι με την ονομασία «ζουμί».

 

  1. Τα χαρτάκια από τις καραμέλες

 

Αγόρια και κορίτσια, μαζεύαμε τα χαρτάκια που ήσαν διπλωμένες οι καραμέλες. «Οι παίχτες» στεκόμαστε στην ίδια ευθεία και σε απόσταση περίπου δυο μέτρων από τον τοίχο του σχολείου. Ρίχναμε, άλλοτε ταυτόχρονα και άλλοτε ένας – ένας από το ίδιο πάντα σημείο, με δύναμη και προσοχή, τα χαρτάκια, αρχικά τα συνηθισμένα και τελευταία τα δυσεύρετα, προς τον τοίχο. Κέρδιζε το παιδί που το χαρτάκι του έφθανε πλησιέστερα στον τοίχο και μάζευε ξεφωνίζοντας τα χαρτάκια των υπολοίπων. Αργότερα τα «καραμελόχαρτα» αντικαταστάθηκαν από φωτογραφίες ηθοποιών, ποδοσφαιριστών και άλλες εικόνες εποχής, που τα παιδιά «κέρδιζαν» στις τσίχλες και τις «τύχες».

 

Ερμιόνη, παιδιά που παίζουν κρυφτό. Φωτογραφία της Ρίνας Λουμουσιώτη. Ευχαριστίες στην Πρωτοβουλία Ενεργών Πολιτών Ερμιόνης για την παραχώρηση της φωτογραφίας.

 

  1. Οι σακκακιές

 

Χειμωνιάτικο παιχνίδι αποκλειστικά για αγόρια. Ένα από τα 5-6 παιδιά της ομάδας «τα φύλαγε» είτε οικιοθελώς είτε – απουσία …εθελοντή – γιατί του έπεφτε ο κλήρος, καθώς τα παιδιά «τα έβγαζαν». Έσκυβε, λοιπόν, ακουμπώντας τα χέρια στα λυγισμένα γόνατα και με το κεφάλι προφυλαγμένο ανάμεσα στα πόδια, για μη συμβεί «κατά λάθος και ξεπίτηδες» κάποιο …ατύχημα.

Αν το κεφάλι ξεπρόβαλε δειλά φωνάζαμε: «Το κεφάλι μες τη γούρνα, μη στο φάει καμιά γουρούνα»! Στη συνέχεια με γρήγορες κινήσεις χτυπούσαμε με τα σακάκια την καμπουριασμένη πλάτη του. Αυτός, χωρίς να σηκώνεται, κουνώντας τα χέρια του δεξιά, αριστερά στα τυφλά, προσπαθούσε να πιάσει κάποιο από τα σακάκια που …αιωρούνταν πάνω απ΄ το κεφάλι του. Όταν το κατάφερνε, ο κάτοχος του σακακιού έπαιρνε τη θέση του και τα φύλαγε. Οι «σακακιές» στην πλάτη δεν πονούσαν. Αν, όμως, τα κουμπιά του ρούχου έβρισκαν ευαίσθητα σημεία, όπως τ’ αυτιά, ο πόνος ήταν οξύς και αβάσταχτος. Θυμάμαι, τότε, πως για να περάσει τα τρίβαμε τόσο δυνατά που κοκκίνιζαν και γίνονταν «σαν …λαγάνες»!

 

  1. Το «ακούσιο» χτύπημα της μύτης

 

Την ώρα που ένα παιδί καθόταν ξέγνοιαστο παρακολουθώντας κάτι ή μιλούσε και ήταν απασχολημένο ή διάβαζε συγκεντρωμένο πλησίαζε κάποιο άλλο, αθόρυβα, κοντά του. Τέντωνε το δάκτυλό του (δείκτη) ακριβώς στο ύψος της μύτης του «αμέριμνου» παιδιού και χωρίς να γίνει αντιληπτό φώναζε το όνομά του. Εκείνο, καθώς γύριζε απότομα και …απρόσεχτα χτυπούσε, τις περισσότερες φορές, τη μύτη του πάνω στο τεντωμένο δάχτυλο. Το «συμβάν» έφερνε πολλά γέλια στην παρέα, αλλά κάποιες φορές δημιουργούσε έντονες παρεξηγήσεις και ψυχρότητα στις σχέσεις των παιδιών.

 

  1. Το Κουτσαλώνι

 

Ένα πολύ διαδεδομένο παιχνίδι, διασκεδαστικό και δυναμικό, που κυριαρχούσε στα διαλείμματα του σχολείου. Παιζόταν, από αγόρια και κορίτσια, όπως το γνωστό «κυνηγητό», με τη διαφορά πως τα παιδιά  ισορροπούσαν στο ένα πόδι (κουτσό) και τρέχανε με μικρά και γρήγορα πηδηματάκια. Η εναλλαγή των ποδιών επιτρεπόταν, όχι όμως και το «κλασικό» τρέξιμο με τα δυο πόδια. Όποιος παραβίαζε τον βασικό κανόνα του παιχνιδιού έχανε και τα φύλαγε. Επίσης, επειδή στο «κουτσαλώνι», ο χώρος που «τρέχαμε», πάντα με κουτσό, ήταν οριοθετημένος, έπαιρνε τιμωρία όποιος έβγαινε έξω απ΄ αυτόν. Το παιδί, λοιπόν, που κυνηγούσε προσπαθούσε ν’ αγγίξει (να πιάσει) κάποιο από τα παιδιά της ομάδας, για να πάρει τη θέση του. Ιδανικός χώρος για το «κουτσαλώνι» ήταν ο δρόμος μπροστά στην ανατολική είσοδο του Ταξιάρχη μέχρι την είσοδο του Ι.Λ.Μ.Ε. (Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο Ερμιόνης).

Σημ. «Εμνήσθην ημερών αρχαίων» αλλά ήταν όμορφα, νοσταλγικά και συγκινητικά… Γι’ αυτό θα επανέλθουμε…

 

Γιάννης Μ. Σπετσιώτης

 

«Η Ψαλτική Τέχνη στην Ερμιόνη –  Ιστορία και Παράδοση τριών αιώνων (19ος – 20ος – 21ος)»  – Γιάννης Σπετσιώτης

$
0
0

«Η Ψαλτική Τέχνη στην Ερμιόνη –  Ιστορία και Παράδοση τριών αιώνων (19ος – 20ος – 21ος)»  – Γιάννης Σπετσιώτης


 

Μια σπουδαία έκδοση από τον παιδαγωγό και μύστη της ψαλτικής τέχνης Γιάννη Μ. Σπετσιώτη. Η έκδοση αυτή είναι μια προσφορά και κατάθεση στο θησαυροφυλάκιο της ιστορίας, του πολιτισμού και της παράδοσης της Ερμιόνης.

 

Το τέλος που έγινε … αρχή!

 

Η Ψαλτική Τέχνη στην Ερμιόνη

Συμπληρώθηκαν, ήδη, εννέα χρόνια από την αποχώρησή μου από τη θέση του Πρωτοψάλτη του Ιερού Ναού Αγίας Άννας Κορίνθου, μετά από 35 χρόνια ψαλτικής και διδασκαλίας της Βυζαντινής Εκκλησιαστικής Μουσικής.

Τα χρόνια αυτά που κύλησαν μακριά από το αναλόγιο, έχω τη γνώμη, πως ήταν το ίδιο γόνιμα και παραγωγικά, αφού άλλες προκλήσεις μού έδωσαν την ευκαιρία, να αναλάβω δράσεις σχετικές με τη Βυζαντινή Εκκλησιαστική Μουσική. Έτσι εξέδωσα βιβλία και ψηφιακούς δίσκους (C.D.) που διευκολύνουν την εκμάθηση της Βυζαντινής Μουσικής, έδωσα διαλέξεις, πραγματοποίησα συναυλίες με τους μαθητές μου, χάρηκα το ψάλσιμό τους, αρθρογράφησα, συνεργάστηκα με το ραδιόφωνο και την τηλεόραση, παρουσίασα καινούργιες δουλειές μου.

Σήμερα, με την έκδοση του βιβλίου μου «Η Ψαλτική Τέχνη στην Ερμιόνη», όπου καταγράφεται η ιστορία και η παράδοση τριών αιώνων ψαλτικής τέχνης στην πατρίδα μου, μοιάζει να κλείνει κι αυτός ο κύκλος, μ’ ένα τέλος τολμηρό, πολυδιάστατο και ζωντανό…

 

Η εργασία μου αποτελείται από τέσσερα κεφάλαια.

 

Το πρώτο, διαπραγματεύεται τη διάδοση και την εξέλιξη της Ψαλτικής Τέχνης στην Ερμιόνη κατά το 19ο αιώνα, μετά την επικράτηση, το έτος 1814, νέας μεθόδου σημειογραφίας της Βυζαντινής Εκκλησιαστικής Μουσικής. Καταγράφονται, επίσης, οι σημαντικότερες επιδράσεις που δέχθηκε η Ψαλτική Τέχνη στον τόπο μας.

Στο δεύτερο, περιγράφεται η «εξέλιξη» της Βυζαντινής Εκκλησιαστικής Μουσικής κατά τον 20ο αιώνα, με βάση έγγραφα, μαρτυρίες και προσωπικά βιώματα, καθώς και το έργο του Ιεροψάλτη στο κύλισμα του χρόνου. Μέσα από ιστορικές αναφορές, γίνονται σημαντικές παρατηρήσεις για την τυπική διάταξη και το ήθος του μέλους, καθώς και για τις συνήθειες που επικρατούσαν στους Ναούς κατά την τέλεση των Ακολουθιών της Μεγάλης Εβδομάδος και άλλων επισήμων ημερών.

Το τρίτο, περιέχει βιοεργογραφικά σημειώματα των Ιεροψαλτών που τίμησαν τα αναλόγια των δύο ενοριακών Ναών της Ερμιόνης, των «Ταξιαρχών» και της «Παναγίας» και «έγραψαν» με τις φωνές τους, μέσα από τις κατανυχτικές ιερουργίες, την Ερμιονίτικη Ψαλ­τική Εκκλησιαστική Παράδοση.

Στο τέταρτο, αναφέρονται, ονομαστικά, οι Ερμιονίτες Ιεροψάλτες του 21ου αιώνα, καθώς και η ανάγκη δημιουργίας Σχολής Βυζαντινής Εκκλησιαστικής Μουσικής.

Στον επίλογο του βιβλίου, το Μουσικό Παράρτημα περιλαμβάνει ύμνους ιστορικής αξίας και σημασίας για την τοπική Ψαλτική Πα­ράδοση, καθώς και μουσικές συνθέσεις του πατέρα μου.

 

Γιάννης Μ. Σπετσιώτης

Η ψαλτική τέχνη στην Ερμιόνη – Ιστορία και παράδοση τριών αιώνων (19ος-20ός-21ος)

25χ18 εκ., 108 σελίδες

Δέσιμο: Μαλακό εξώφυλλο
Αθήνα, 2013
ISBN: 978-960-93-4691-7

 

2019 – Τα μνημεία της Παιδείας και του Πολιτισμού της Ερμιόνης γιορτάζουν

$
0
0

2019 – Τα μνημεία της Παιδείας και του Πολιτισμού της Ερμιόνης γιορτάζουν


 

Η φετινή χρονιά 2019 έρχεται να θυμίσει σειρά από γενέθλια ιστορικά γεγονότα που συνδέονται με τη σύσταση και τη λειτουργία των Σχολείων της ιδιαίτερης πατρίδας μας, των δύο Δημοτικών (Αρρένων – Θηλέων) και του Γυμνασίου. Θεωρούμε, πως η βιωματική προσέγγιση, σπουδή και γνώση αυτής της ζώσας ιστορίας της Ερμιόνης είναι απαραίτητη. Επιβάλλεται δε η ανάδειξή της για λόγους ιστορικούς, μορφωτικούς, κοινωνικούς και πολιτιστικούς ως ελάχιστο δείγμα ανιδιοτελούς αγάπης προς τον τόπο μας.

 

Φέτος συμπληρώνονται:

  1. Εκατόν ενενήντα (190) χρόνια από τότε που ο Ερμιονίτης οπλαρχηγός Σπύρος Γεωργ. Μερκούρης, «ως πληρεξούσιος της κώμης Ερμιόνης», κατέθεσε την 5η Αυγούστου 1829 στην Δ΄ Εθνοσυνέλευση έγγραφη αναφορά για τη σύσταση σχολείου στην πατρίδα του. Πέντε μήνες αργότερα, στις 19 Δεκεμβρίου 1829, τριάντα επτά (37) Ερμιονίτες προσφέρουν οικονομική ενίσχυση για την ανέγερση του κτηρίου. Τα ονόματά τους διασώζονται στον «κατάλογο… περί της σχολής προσφορών».
  2. Εκατόν είκοσι (120) χρόνια, από την ίδρυση, με δεκαετή καθυστέρηση, της Αλληλοδιδακτικής Σχολής Αρρένων Ερμιόνης και την τοποθέτηση, σύμφωνα με το Β.Δ. 29544/23 Οκτωβρίου 1839, του Ιωάννη Σακόρραφου, ο οποίος «είχεν τριβήν γραφής», ως πρώτου δημοδιδασκάλου στο ως άνω σχολείο.

Το «Καποδιστριακό Σχολείο» του τόπου μας ξεκίνησε να λειτουργεί τους δυο τελευταίους μήνες του 1839. [1] Στεγάστηκε, όπως είναι γνωστό, στην «Εθνική οικία του Αλή Μπαρδουνιώτου», που παραχωρήθηκε από τον Ιωάννη Καποδίστρια μετά από αίτημα της Δημογεροντίας Ερμιόνης για να «χρησιμεύση εις την υπηρεσίαν αυτήν». Είναι βέβαιο πως εκείνη η οικία στη συνέχεια ανοικοδομήθηκε σύμφωνα με τις προδιαγραφές των διδακτηρίων του 19ου αιώνα. [2]

Κατά την ενενηντάχρονη διαδρομή του (1839 – 1929) το Σχολείο λειτούργησε σχεδόν ανελλιπώς, για πέντε και πλέον 10ετίες. Αρχικά ως μονοτάξιο με έναν δάσκαλο, στη συνέχεια (1892) ως διτάξιο και τέλος ως τριτάξιο (1907). Από το 1860 ως το 1877 φοίτησε σ’ αυτό ένας μικρός αριθμός κοριτσιών, οπότε και συστάθηκε Σχολείο Θηλέων στην Ερμιόνη που απόκτησε τη δική του στέγη (Σχολείο Συγγρού) το 1903.

  1. Ενενήντα (90) χρόνια από τη συγχώνευση του 3/τάξιου Δημοτικού Σχολείου Αρρένων με το 2/τάξιο Δημοτικό Σχολείο Θηλέων Ερμιόνης σε ένα 5/τάξιο μικτό σχολείο, όπως όριζε το Π.Δ. «Περί συγχωνεύσεως δημοτικών σχολείων…», που δημοσιεύτηκε στο Φ.Ε.Κ. 252/2 Αυγούστου 1929.

 

Μαθήτριες του 3/τάξιου Δημοτικού, περίπου στο 1922, με τις δασκάλες τους Πόπη Ζησιάδου, Μαρία Νικολέτου και Μαρίκα Μπακούρου – Παπαμιχαήλ (από το αρχείο του Ι.Λ.Μ.Ε.).

 

Το νέο 5/τάξιο μικτό Δημοτικό Σχολείο, τρία χρόνια μετά την ίδρυσή του, από το 1932 μέχρι το 1999, στεγάστηκε στο κτήριο του σημερινού «Παλαιού Δημοτικού Σχολείου». Η πρώτη απόφαση για την ανέγερσή του πάρθηκε από το Δημοτικό Συμβούλιο Ερμιόνης τον Μάιο του 1913. Στο κτήριο αυτό στεγάζεται σήμερα η Δημοτική Κοινότητα Ερμιόνης.

  1. Τα γενέθλια, όμως, των σαράντα χρόνων της ίδρυσης και αδιάκοπης λειτουργίας του γιορτάζει φέτος και το Γυμνάσιο Ερμιόνης. Ιδρύθηκε, πόθος δεκαετιών, με το Π.Δ. 530/11 Ιουλίου 1979 – Φ.Ε.Κ. 163/19 Ιουλίου 1979, εγκαινιάσθηκε μέσα σε έντονα φορτισμένη ατμόσφαιρα στις 25 Σεπτεμβρίου 1979, πρωτολειτούργησε τη σχολική χρονιά 1979-1980 και στεγάστηκε προσωρινά στο Σχολείο του Συγγρού. [3] Το Γυμνάσιο μπορεί να θεωρηθεί ως ο μακρινός απόγονος του μονοτάξιου Ελληνικού Σχολείου της Ερμιόνης που λειτούργησε από το 1890-1909 και αποτελούσε, τηρουμένων των αναλογιών, την πρώτη δομή δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης του τόπου. [4]

Κάτι τελευταίο,

Όπως ο άνθρωπος γερνάει και θέλει ιδιαίτερη περιποίηση και έγνοια έτσι και τα τρία μοναδικά διδακτήρια της Ερμιόνης που στέκονται ορθά και αγέρωχα στον χρόνο, έχουν ανάγκη φροντίδας και προστασίας. Η διάσωση δε και η διατήρησή τους είναι υποχρέωση όλων μας. Αποτελούν ζωντανές και τρανές αποδείξεις της θέλησης των Ερμιονιτών στο πέρασμα των χρόνων για Παιδεία και Πολιτισμό.

Επιπλέον ακολουθώντας την πορεία τους με τα δικά τους μάτια ορθάνοιχτα νύχτα και μέρα μαθαίνουμε έγκυρα άγνωστες πτυχές της ιστορικής διαδρομής της γενέθλιας γης.

Ιδιαίτερα για το Καποδιστριακό, ένα από τα δύο σχολεία που σώζονται στον Νομό Αργολίδας, είναι άμεση ανάγκη να γίνουν οι απαιτούμενες επισκευές και να επεκταθεί σ’ αυτό η βιβλιοθήκη της πόλης σύμφωνα με την αρχιτεκτονική πρόταση που έχει ήδη υποβληθεί. Ενημερωτικά αναφέρουμε ότι σ’ αυτή προβλέπεται, μεταξύ άλλων, η εγκατάσταση και αξιοποίηση σύγχρονων Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνίας, ώστε να διευκολύνεται η παρουσίαση καινοτόμων εκπαιδευτικών διαδραστικών προγραμμάτων. [5]

Σημ. Η Εταιρεία Μελετών Ερμιονίδας θα οργανώσει κατά το τρέχον σχολικό έτος σχετικό εκπαιδευτικό πρόγραμμα.

 

Υποσημειώσεις


 

[1] Γιάννης Μ. Σπετσιώτης – Τζένη Δ. Ντεστάκου: «Η εκπαίδευση στην Ερμιόνη κατά την Καποδιστριακή και Οθωνική περίοδο (1829-1862)».

[2] Για τους λόγους που εκθέσαμε στην πρόσοψη του Καποδιστριακού Σχολείου θα πρέπει να αναρτηθεί μαρμάρινη επιγραφή με τα εξής στοιχεία:

Αλληλοδιδακτική Σχολή Αρρένων Ερμιόνης

«Καποδιστριακό Σχολείο»

Ανέγερση Διδακτηρίου: 1831

Λειτουργία Σχολείου: Οκτώβριος 1839

[3] Τοπικές εφημερίδες:α) «Ερμιονική Ηχώ», Μάιος – Ιούνιος 1979, αρ.φυλ.40 και 41. – β) «Ερμιονίδα», Σεπτέμβριος 1979, αρ.φυλ.46.

[4] Γιάννης Μ. Σπετσιώτης – Τζένη Δ. Ντεστάκου: «Το Ελληνικό Σχολείο(Σχολαρχείον) Ερμιόνης (1890-1909) και τεύχος συμπληρωματικό», Αθήνα 2017.

[5] Μ.Ε.Α.Σ.  Α.Ε. «Αποκατάσταση Καποδιστριακού Σχολείου Ερμιόνης».

 

Γιάννης Σπετσιώτης – Τζένη Ντεστάκου

 

Από τους Κάρες στα … μοιρολόγια της Ερμιόνης

$
0
0

Από τους Κάρες στα … μοιρολόγια της Ερμιόνης – Γιάννης Μ. Σπετσιώτης


 

Οι Κάρες, ένας από τους λαούς που κατά τη 2η χιλιετηρίδα εγκαταστάθηκαν στα παράλια της Αργολίδας/Ερμιονίδας, άσκησαν ευεργετική επίδραση στους αυτόχθονες κατοίκους της. [1] Με αφορμή αυτή τη χρήσιμη πληροφορία επιθυμώ να σημειώσω τα παρακάτω.

Τους Κάρες, αρχαίο λαό της Μικράς Ασίας, που κατοικούσε Ν.Δ. της Ιωνίας στις απόκρημνες περιοχές της Μιλήτου και της Μυκάλης, τους αναφέρει ο Όμηρος αποκαλώντας τους βαρβαρόφωνους (ξενόγλωσσους) καθώς και ο Ησίοδος. Σύμφωνα με τα πορίσματα επιστημονικών ερευνών πρόκειται για φυλή Θρακική ή Πελασγική, ενώ κατ’ άλλους έχουν κοινή καταγωγή με τους αρχαίους Κρήτες. Στους χρόνους της μεγάλης τους ακμής, οι Κάρες, ήσαν θαλασσοκράτορες και εξαπλώθηκαν στις ακτές και τα νησιά του Αιγαίου Πελάγους φθάνοντας μέχρι τον Εύξεινο Πόντο, όπου ίδρυσαν αρκετές πόλεις.

 

Η Καρία στην Μικρά Ασία.

 

Κάριος στρατιώτης στην υπηρεσία του στρατού των Αχαιμενιδών, λεπτομέρεια από τον τάφο του Ξέρξη Α΄.

Ενώ, όμως, κατά τους χρόνους της δόξας τους θεωρούνταν λαμπροί πολεμιστές, αργότερα απέκτησαν τη φήμη δολίων, ευτελών και κακών ανθρώπων. Απέφευγαν τις ευθύνες και τους κινδύνους επιφορτίζοντας άλλους με αυτούς, όπως αποδεικνύεται και από διάφορες παροιμίες και παροιμιώδεις εκφράσεις που διασώθηκαν. Λέγεται π.χ. για ανθρώπους που αποφεύγουν τον κίνδυνο και αφήνουν να κινδυνεύσουν άλλοι στη θέση τους: «εν Κάρι κινδυνεύεις». Επίσης για ανθρώπους που χαρακτηρίζονται δόλιοι, ευτελείς και χυδαίοι λέγεται η φράση «εν Καρός μοίρα». [2]

Στο έβδομο βιβλίο των «Νόμων» του Πλάτωνα ο Αθηναίος, ένα από τα κύρια πρόσωπα του έργου, θεωρεί αναγκαίο, μεταξύ άλλων, τον καθορισμό βασικών κανόνων και αρχών προκειμένου να τελούνται οι διάφορες γιορτές κατά τη διάρκεια του χρόνου, ώστε να επιτελούν τον βασικό σκοπό τους που είναι ο σεβασμός και οι τιμές προς τους θεούς. Επίσης κρίνει απαραίτητο τον ορισμό ύμνων, μελωδιών, τραγουδιών και χορών που προξενούν ευχάριστη διάθεση στους ανθρώπους. Στη συνέχεια ο Αθηναίος υποστηρίζει ότι:

 

«Κι αν κάποτε, χρειαστεί ν’ ακούσουν οι πολίτες τέτοια θρηνολογήματα, σε μέρες όχι καθαρές μα αποφράδες, τότε οφείλουμε να φέρουμε απ’ έξω χορωδίες με πληρωμή καθώς είναι εκείνοι που πληρώνονται για να συνοδεύουν με κάποια καρική μουσική τους πεθαμένους στις κηδείες».

 

Έτσι, επειδή η καρική μουσική ήταν πένθιμη και θρηνητική, οι Έλληνες συχνά χρησιμοποιούσαν Κάρες πληρώνοντάς τους για να συνοδεύουν με θρηνώδη τραγούδια και οδυρμούς τους νεκρούς. Αυτά τα τραγούδια θεωρούνταν μάλιστα, όχι μόνο ανάξια λόγου αφού τη μουσική τους τη χαρακτήριζαν βάρβαρη αλλά και επιβλαβή για την ψυχική υγεία των ανθρώπων. Για τον λόγο αυτό ο Ευριπίδης κατηγορήθηκε από τον Αισχύλο, καθώς στα έργα του παίζονταν σκοποί στον καρικό αυλό και έπαιρναν μέρος και μοιρολογίστρες.

 

Η Αρτεμισία Α΄ της Καρίας

Η Αρτεμισία Α΄ της Καρίας διευθύνει προσωπικά το στρατιωτικό σύνταγμα των Καρίων στην Ναυμαχία της Σαλαμίνας στο πλευρό των Αχαιμενιδών. Λεπτομέρεια από το έργο «Ναυμαχία της Σαλαμίνας» του Γερμανού ζωγράφου, Wilhelm von Kaulbach.

 

Ναυμαχία της Σαλαμίνας (1868). Έργο του Γερμανού ζωγράφου, Wilhelm von Kaulbach (1805-1874).

 

Τα τραγούδια εκείνα, που τα μουσικά τους ακούσματα χάθηκαν οριστικά και που μέχρι σήμερα δεν έχουν βρεθεί τεκμήρια της μουσικής γραφής τους, μπορούμε να τα παρομοιάσουμε με τα μοιρολόγια. Τη γνωστή και πολύ ενδιαφέρουσα κατηγορία των Δημοτικών μας Τραγουδιών που αποτελεί αντικείμενο μελέτης, μέχρι τις ημέρες μας, διαπρεπών μουσικολόγων Ελλήνων και ξένων. [3] Τέτοια «τραγούδια», μοιρολόγια, στην Ερμιόνη δεν βρέθηκαν. Στην ανέκδοτη μελέτη – συλλογή «Τα Δημοτικά Τραγούδια της Ερμιόνης» έχω καταγράψει δυο στροφές από μοιρολόγι, που μου τις είχε πει η μακαρίτισσα Ματίνα Μπουκουβάλα, χωρίς, ωστόσο, να θυμάται το σκοπό του.

 

«Μαύρος αητός επέρασε από το μαγερειό μας

κι εσκόρπισε το σπίτι μας και το νοικοκυριό μας!

Ο Χάρος θέλει σκότωμα με σιδερένιες μπάλες,

γιατί χωρίζει ανδρόγυνα, παιδιά απ΄ τις μανάδες».

 

Ως μοιρολόγια στην Ερμιόνη μπορούμε, επίσης, να θεωρήσουμε τις σύντομες αναφορές στη ζωή του νεκρού που έκαναν κλαίγοντας οι δικοί του άνθρωποι καθώς τον «ξενυχτούσαν». Η μητέρα μου στις σημειώσεις της έχει καταγράψει μερικές απ’ αυτές.

Πατέρα μας, το πανωφόρι που μου αγόρασες και το κρέμασα στην πρόκα δεν πρόφτασα να το φορέσω! Πάντα θα σε θυμάμαι!

Καλέ μου, νοικοκύρη μου, κουβαλητή μου, τα χρυσά σου χεράκια που δούλεψαν και μας μεγάλωσαν, θα τα φάει το χώμα!

Οι αναφορές αυτές είχαν το δικό τους ρυθμό και γίνονταν από γυναίκες που θρηνούσαν, σκυμμένες πάνω από το πρόσωπο του νεκρού. Άλλες φορές πάλι στέκονταν όρθιες, σήκωναν ψηλά τα λευκά μαντήλια με τη μαύρη περιμετρική κορδέλα, τα τραβούσαν ρυθμικά από τις δυο άκρες τους και ταυτόχρονα κλαίγοντας έλεγαν «τα μοιρολόγια τους». [4]

Τις ίδιες, ωστόσο, αναφορές σε νεκρούς έχουν κάνει κατά καιρούς και η Χριστίνα Ψαθά, η Μαρίνα Φασιλή και η Αικατερίνη Κοτταρά. Υποθέτω πως οι Ερμιονίτες (αντίθετα με τους κατοίκους άλλων περιοχών της Ελλάδας, π.χ. της Μάνης), ακολουθώντας, ίσως, το «παράδειγμα» των αρχαίων Ελλήνων, δεν είχαν τη διάθεση να εμπλουτίσουν, να παραλλάξουν, να αυτοσχεδιάσουν δημιουργώντας τραγούδια με θρηνητικό περιεχόμενο, καθώς δεν ταίριαζαν στην ιδιοσυγκρασία τους.

 

Υποσημειώσεις


 

[1] Γιάννη Αγγ. Ησαΐα, «Ιστορικές Σελίδες του Δήμου Ερμιόνης…», Αθήνα 2005

[2] Με τους Κάρες ασχολήθηκα για πρώτη φορά στη μελέτη μου «Μουσικοπαιδαγωγικές αναζητήσεις στα Πλατωνικά Κείμενα», που δημοσιεύτηκε στο Περιοδικό Ελληνοχριστιανική Αγωγή» (Τεύχος 322, Δεκέμβριος 1984).

[3] Για τα μοιρολόγια οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να βρουν πλήθος πληροφοριών και ακουσμάτων στην υπάρχουσα βιβλιογραφία και δισκογραφία.

[4] Γιάννη Μιχ. Σπετσιώτη «Λαογραφικά θέματα της Ερμιόνης – Ο θάνατος», Προς έκδοση.

 

Γιάννης Μ. Σπετσιώτης

 

Viewing all 77 articles
Browse latest View live